Batı Göktürk Devleti

Batı Göktürk devleti, 582 yılında ülkenin ikiye ayrılması sonucunda kurulmuştur.

Kağanı olarak Tardu, kayıtlara geçmiştir. Devletin ikiye bölünmesinin ardından, siyasi olarak tüm gücü elinde bulundurmak isteyen Tardu kağanın, doğunun da başına geçmek istediği bilinmekteyken, çinin körüklemeleri sonucunda batı kısmının kontrolünü tamamen eline aldığı bilinmektedir.

Babası istemi yabgu gibi, bir süre batı kanadı yabgu unvanı ile yönetmiş olsa da bir süre sonra doğu kanadında çıkan siyasi anlaşmazlıkları fırsat bilerek doğu kanadının kağanı olmak istemesi üzerine çinin desteğini alarak batı kanadını ayırmış ve ayrı bir kağanlık kurmuştur. Çin ise, kendisine kurt başlı bir sancak göndererek kağanlığını tanıdığını belirtmiştir.

Batı Göktürk Devletinde Tardu Dönemi ve Siyasi Karışıklıklar

Tardu kağan döneminin başlaması ve batı Göktürk devleti olarak, batı kanadının Çin tarafından tanınması üzerine, Tardu kağan devletin doğu kanadını ve içerisindeki tüm boyları da bünyesine katmak için harekete geçmiştir.

Bu hareketin amacının, doğu kısımda bulunan hükümdarı devirmek ve asıl kağanlık olarak bilinen doğu kısmının yönetimini de ele almak olduğu bilinmektedir. Tardu kağan, batı kanadında oldukça büyük başarılar kazanmış ve ülkesinin sınırlarını Tibet’in batı kısmından kırım sınırlarına dek genişletmiştir.

Tardu kağanın siyasi ve askeri olarak zeki olduğu eda bilinmektedir. Öyle ki, Bizans imparatorluğu ile girdiği savaşlar nedeni ile zayıf düşen Sasani devleti üzerinde baskı kurduğu bilinmektedir.

Tardu kağanın kazandığı başarılara güvenerek Çin üzerine sefer düzenlediği ancak, Çinlilerin su kaynaklarını zehirlemeleri ile büyük kayıplar verdiği bilinmektedir. Bu durumdan sonra, batı kanadına bağlı olan boylardan pek çoğu isyan etmiş ve Tardu kağan öldürülmüştür.

Batı Göktürk Devletinde Güçlenme Dönemi

Tardu kağan öldürüldükten sonra, batı Göktürk devleti kağanı, öldürülen kağanın küçük torunu olmuştur.

Başa geçen tong yabgu kağan sayesinde devlet tekrar gücünü kazanmaya başlamıştır. Bu dönemde Çin içerisinde karışıklıklar meydana gelmesi nedeni ile, devlet yeninden bağımsız hareket edebilmeye başlamıştır.

Tong yabgu kağanın yeni bir düzen ve yeni bir ordu kurduğu bilinmekle birlikte, çıkan ayaklanmaları bastırmış ve Sasani imparatorluğuna savaş açmıştır. Batı Göktürk devletinin bu savaşta Sasani imparatorluğuna yenildiği bilinmektedir.

Batı Göktürk Devletinde Gerileme ve Çöküş Dönemi

Karışıklıklardan yola çıkılarak bağımsızlığın geri kazanılmış olmasından sonra, Sasani imparatorluğuna savaş açılmış ancak kaybedilmiştir.

Batı Göktürk devleti, savaşı kaybetmesi sebebi ile yeninden isyanlarla karşı karşıya kalmıştır. İsyanlar Karluk ve on ok boyları tarafından çıkarılmış olmakla birlikte, devletin çöküşüne ortam hazırladıkları bilinmektedir.

Tong yabgu kağanın, amcası ile yaptığı mücadeleler sonucunda 628 yılında öldüğü bilinmektedir. Kağanın ölümünden sonra batı Göktürk devletinin ikiye bölündüğü ve doğu ve batı kısımlarını farklı boyların yönettiği bilinmektedir.

Töles boyunun ayaklanmaları, batı Göktürk devleti ile Çin arasında oluşan bağlanma ve egemenlik altına girme durumunda etkili olmuştur. Tong yabgudan sonra devletin başına iki farklı kağan geçmiş ve ikinci kağan yalnızca 1 yıl tahtta kalmıştır. Başa geçen kağanların Çine karşı ayaklanmaya çalıştıkları bilinmekle birlikte, bu ayaklanmalar başarısız olmuş ve yenilmişlerdir.

Batı Göktürk devletinin uzun bir süre Çin baskısı altında yaşamış oldukları bilinmektedir. Aynı zamanda yaz ve kış için iki ayrı başkent kullandıkları da kayıtlarda yer almaktadır.

Çine karşı yapılan ayaklanmalar sonucunda, diğer boylardan yardım alınmasına rağmen savaşlar kaybedilmiş ve bu da devletin sonunu hazırlamıştır. İlerleyen dönemlerde, Çinli bir generalin, ayaklanmalara karşı öfkelenmesi ile devleti yok ettiği bilinmektedir.

Çinli general olarak kayıtlara geçen kişinin Su Dingfang olduğu bilinmektedir.