Göktürk Devleti

Göktürk devleti, en yaygın olarak bilinen Türk devletlerinden biri olmasının yanı sıra, orta Asya ve Çin de hüküm sürmüş bir devlet olarak da bilinmektedir.

Türk kültürü ve yazılı tarihi açısından en önemli yere sahip devlet olarak bilinmektedir. Bilinen ilk yazılı Türk kaynaklarına sahip olmalarının yanı sıra, Türk kelimesini yazıtlarında kullanmalarının da bunda etkisi olduğu bilinmektedir.

Türk adının, günümüzdeki hali ile ilk kez Orhun yazıtlarında kullanıldığı bilinmekle birlikte, bu yazıtların Türk edebiyatı üzerinde de oldukça büyük bir etkisi olduğu bilinmektedir.

Bilinen ilk kağanı Bumin Kağandır ve devleti iki kanat halinde kardeşi ile birlikte yönettikleri de bilinmektedir. İstemi yabgunun devletin batı kanadını yönettiği bilinmekle birlikte, Türk adını resmi olarak devlet adında kullanan ilk devlet olarak tarihe geçmiştir.

Göktürk Devletinin Kısa Tarihi

Çin kaynaklarında yazılanlara göre Göktürk devleti köken olarak hunlara dayanmaktadır.

Bu teoriyi destekleyen pek çok kaynak olmakla birlikte, hunların bir kolu olan aşina kabilesine mensup oldukları bilinmektedir. Özellikle yaradılış destanlarında bu isim yol gösterici olarak tabir edilen kurdu tabir etmek için kullanılmıştır.

Göktürk kağanlığı olarak da bilinen devletin 522-745 yılları arasında varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. Bu esnada Sienpiler ve bunlara ait olan boylar ve Çinliler ile uzun süre savaşmışlardır.

Her Türk devletinde olduğu gibi bun devlette de kardeş kavgaları olması ve dış devletler ile sıklıkla büyük savaşların yapılması durumu zaman içerisinde devletin yıpranarak yok olmasına neden olmuştur.

Göktürk Devletinde Kağanlık Dönemi

Bilinen ilk kağanlığın, 6. Yüzyıl civarında kurulduğu sanılmaktadır.

Doğu Asya da Çin tarafından, batıda Sasani devleti tarafından sınırlandırılmış olan bozkırların iç tarafında, doğu kısımda Avarlar ve batı kısımda ak hunlar ile yapılan savaşlar sonucunda ortaya çıkmış bir devlet olarak kayıtlara geçmiştir.

Göktürk devleti iki parça haline getirilmiş olmakla birlikte doğu kısmını asıl kağan olan Bumin, batı kısmını ise kardeşi istemi yabgunun yönettiği bilinmektedir. İlerleyen dönemde, kendisine bir araya getiren anlamında iliğ de denilen Bumin kağanın ölümü sonucunda yerine oğlunun geçtiği bilinmekle birlikte oğlunun hükümdarlığı fazla sürmemiş, kısa süre sonra Moğolları yenerek hükümdarlık tahtına mukan kağan oturmuştur.

Mukan kağan döneminde devletin ilerlediği ve geliştiği bilinmekle birlikte, kapanın siyasi anlamda da oldukça zeki olduğundan bahsedilmektedir. Kızını Çin, imparatoru ile evlendirerek, çinin tüm zenginliklerinden ülkesinin de faydalanmasını sağlamıştır.

Göktürk Devletinde Kürşad Ayaklanmaları

Çin hanedanından bir mensubun, kağanlardan birinin Çin baskısını kabul ederek ülkeyi yönetmesine dayanarak kendini Göktürk devleti kağanı ilan ettiği bilinmektedir.

Bu durum üzerine, 639 yılında, tarih sayfalarına efsane olarak geçen Kürşad ayaklanması başlamıştır. Kürşad ve kırk eski ast askerinin, kendini kağan ilan eden hanedanın yazlık sarayına saldırdıkları bilinmektedir.

İlerleyen dönemlerde, Çin imparatorunun, Göktürklerin sarı ırmağın kuzey kısımlarına gitmeleri için emir verdiği ancak, dönemin devlet kağanının bunu kabul etmediği bilinmektedir. Farklı bir devletin saldırılarından korkması ile teklifi reddettiğinin öğrenilmesi ile, imparatorun bu devlete bir ferman yolladığı ve saldırı yapmamaları konusunda emir verdiği, kağanın ise ancak bu şekilde kuzeye gitmeyi kabul ettiği bilinmektedir.

Göktürk Devletinde Ordu Düzeni

Devletin daimî savunma gücü olarak bilinen ordu, paralı değildir. Göktürk devleti ordusunun büyük bir çoğunluğunun süvarilerden oluştuğu bilinmektedir.

Ordunun bilinen en büyük özelliği, piyade alayı yerine hafif silahlı, kolay hareket edebilen askerlerden oluşturduğu tümendir. Bu sayede dağınık muharebe sisteminde kolaylıkla savaşmalarının yanı sıra, şaşırtıcı hamleler yapmakta usta oldukları da bilinmektedir.

Devlete mensup yönetim üyelerinin aynı zamanda ordu başında asker olmasından dolayı devletin askeri bir düzen içerisinde kolaylıkla ve ustalıkla yönetilebildiği de bilinmektedir.