Anadolu Beylikleri

Anadolu beylikleri iki döneme ayrılır. Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasından sonra Selçuklu Sultanı Alparslan, komutanlarının çoğunu Anadolu’nun fethi için görevlendirdi. Anadolu’nun fethine katılan beyler bu görevde aldıkları yerlere yerleştirildi ve bu beyler Anadolu’nun farklı yerlerinde birer beylik kurdu. Böylece birinci dönem Anadolu beylikleri kurulmuş oldu. Beylikler bağımsız hareket ediyor gibi gözükse de esasında Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı bulunuyorlar. Büyük Selçuklu Devleti Melikşah döneminden sonra asla eskisi gibi büyük sınırlarına ve otoritesine kavuşamadı. Daha sonrasında merkezi otoritenin zayıflaması, taht kavgaları,  Haçlı Seferleri’nin başlaması, Oğuz isyanları, şehzade ayaklanmaları gibi birçok nedenden dolayı yıkıldı. Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılması ile beylikler bağımsız hale geldi. Birinci dönem beyliklerine bakacak olursak birçok devlete ev sahipliği yapar.

Saltuklular

Anadolu bölgesinde 11.yüzyılda yerleşen ve tarımcılık yapan ilk Türk beyliğidir. Kuran kişi Ebûlkasım Saltuk Bey’dir. Merkezi Erzurum olmak üzere; Pasinler, Erzurum, Kars, Ardahan, Bayburt çevresine hâkim olundu. Tepsi Minar, Erzurum Ulu Cami, Üç Kümbetler, Kale Cami ve Mama Hatun Türbesi Saltuklular dönemine ait zamanımıza kadar gelmiş başlıca mimari eserlerdir.

Geçim Kaynakları

Akdeniz limanlarından ve Suriye’den hareket edip sırayla Konya, Kayseri, Sivas ve Erzincan istikametiyle Azerbaycan ve İran’a geçen ya da Türkistan’dan Erzurum’a gelip aynı güzergâhtan Akdeniz veya Trabzon ‘a kavuşan uzun bir kervan yolunun üzerinde bulunduğu konumundan dolayı ticaret yönünden çok şanslı bir beyliktir. Ayrıca hâkim olduğu bölgede geniş otlaklar bulunduğundan hayvancılıktan yararlanarak geçimlerini sağlarlar.

Savaşlar

Trabzon Rumları ile mücadele etti.

Danişmentliler

İlk kurulan beylikler arasında en güçlüsü olan Danişmentliler 1080 yılında kuruldu. Kuran kişi Danişment Gazi Ahmed Bey’dir. Merkezi Sivas olmak üzere; Tokat, Niksar, Amasya, Malatya ve Kayseri civarına hâkim olundu. Anadolu’da inşa edilen özel Türk-İslam medresesi olan Yağıbasar Medresesi Danişmentliler tarafından inşa edildi.

Geçim Kaynakları

En önemli geçim kaynakları konumlarından dolayı hayvancılık ve tarımdır.

Savaşlar

Haçlılar ile mücadele etti. Eskişehir(Dorylaion) Muharebesi yapıldı.

Mengücekliler

1080 de kurulan bir beyliktir. Kurucusu Mengücek Gazidir. Merkezi Erzincan olmak üzere Kemah, Divriği, Şebinkarahisar, Tunceli, Elazığ çevresine hâkim oldu. UNESCO tarafından koruma altına alınan, Türkiye kültürü açısından önemli bir değerimiz olan Divriği Ulu Cami Mengücekliler döneminde inşa edilmiştir.

 Geçim Kaynakları

Tarım, ticaret ve hayvancılık en önemli geçim kaynaklarıdır.

Savaşlar

Rumlar ve Gürcülerle savaştılar.

Çaka Beyliği

İzmir Beyliği olarak da anılan Çaka Beyliği 1081 yılında kuruldu. Kurucusu Oğuz Çavuldur boyundan Çaka Bey’dir. Başkenti İzmir’dir. Çanakkale, Edremit ve Ege adalar fethedildi.  Bulunduğu konum gereğince ilk Türk denizci beyliğidir. Kurduğu donanma da ilk donanma olarak kabuk edilir. Türk deniz kuvvetlerinin temeli de bu dönemde atıldı.

Geçim Kaynakları

Balıkçılık ve deniz ticareti geçim kaynaklarıdır.

 Savaşlar

Bizans İmparatorluğu ile savaştılar.

Artuklular

Kurucusu Artuk Bey olan beylik 1102 yılında Diyarbakır ve Mardin yakınlarında kurulmuştur. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesini de etkisi altına aldı fakat Hasankeyf, Harput ve Mardin olmak üzere 3 kola ayrıldı. Türk tarihi için çok önemli tarihi eserler inşa ettiler. Mardin Hatun iye Medresesi, Mardin Ulu Camii ve Malabadi Köprüsü en önemlilerindendir.

Geçim Kaynakları

Mardin Kafkasya, Azerbaycan, İran, Erzurum ve Ahlat taraflarından gelen tacirlerin ve hac kervanlarının dikkat çeken uğrak yeridir. Bu sayede ticaret yönünden şanslı bir beyliktir. Artuklular bulunduğu konumda verimli topraklar bulunması ve zengin su kaynaklarını da çokça kullanmalarından tarımla da ilgilendiler.

Savaşlar

Artuklular ile Haçlılar savaştı.

Türkiye (Anadolu) Selçuklu Devleti

Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 1074 yılında Anadolu’ya geldi. İlk olarak Konya şehrini ve civarını, ardından İznik bölgesini ele geçirdi. İznik başkent oldu. 1075’te de Anadolu Selçuklu Devleti tam anlamıyla kuruldu. Konya’da Karatay Taş Sıçralı Mescitleri degerli sanat eserlendendir.

Geçim Kaynakları

Önce tarım ve hayvancılıkla ilgilenen Anadolu Selçuklu sonradan şehirler oluşturup ticaretle geçimlerini sağladılar.

Gerçekleşen Savaşlar

Türkiye Selçuklu Devleti döneminde baya güç elde etti. Anadolu topraklarında 1243 yılına gelindiğinde Kösedağ Savaşı ile büyük bir savaş gerçekleştirdi. Anadolu Selçuklu Devleti’nin Kösedağ Savaşı ile yıkılmaya başlamasıyla Anadolu da Türk beylikleri birer birer bağımsızlıklarını ilan etti. Böylece Anadolu’da ikinci dönem Türk beylikleri kuruldu.

Karamanoğulları

Avşar Türklerinden Nûre Sofi’nin oğlu Karaman Bey tarafından 1256 yılında Ermenek ‘te kuruldu. Karaman, Konya, Niğde, İç İl, Taşili ve Alanya bölgelerinde konumlanmıştır. Kendilerini, Selçukluların vârisi olabilecek düzeyde görürler.

Karamanoğulları’nın Geçim Kaynakları

Ticaret, tarım ve hayvancılık gibi Anadolu insanlarının yıllardır yaptığı işler geçim kaynaklarıdır.

Savaşlar

Karamanoğulları bulunduğu dönemde Osmanlı devleti ile sürekli savaştı.

Karesioğulları

Balıkesir ve Çanakkale civarlarında hüküm süren Danişmend Gâzi’nin soyundan gelen Kalem Bey’in oğlu Karesi tarafından 1293 yılında kuruldu. Karesioğulları dönemde varlığını sürdüren kısa ömürlü bir beyliktir. Bulundukları konum gereğince denizcilikle uğraştılar. Osmanlı Devleti’ne katılınca da Osmanlı’nın ilk donanması oldu.

Geçim Kaynakları

Liman ticareti ve taşımacılık geçim kaynaklarıdır.

Savaşlar

Bizans alan kuvvetleri ile savaştı.

Candaroğulları

İsfendiyaroğulları olarak da bilinir. Şemsettin Yaman Candar tarafından 1299 yılında Kastamonu ve Sinop yakınlarında kuruldu. Beyliğin varlığına Fatih Sultan Mehmet Trabzon seferi esnasında son verdi.

Savaşlar

Osmanoğulları ile birlikte Karamanoğulları üzerine sefer düzenledi.

Germiyanoğulları

Germiyanlı Türkmenlerinden biri olan Yakup Bey 1300 yılında kurdu. Ege’ye kadar ilerledi. İkinci Yakup Bey çocuğu olmadığından öldükten sonra ülkesinin Osmanlı Devleti’ne kalmasını istedi.

Savaşlar

Denizli için Selçuklu Veziri Sâhib Ata ile mücadeleye girdi. Bizanslılar’la da mücadele etti.

Aydınoğulları

Kurucusu Germiyanlılar’dan Aydın oğlu Mehmet’tir. Merkezi Birgi olmak üzere Aydın, İzmir ve Manisa çevresine 1308 yılında hâkim oldu. Beyliğin en parlak zamanlarıdır Gazi Umur Bey ‘in başta olduğu dönemler. Güçlü bir donanması vardır.

Mimari Yapıları

Mehmet Bey Cami, Sultan Şah Türbesi