İslamiyet Öncesinde Hangi Türk Devletleri Kurulmuştur?

Türkler tarihte ilk olarak Orta Asya Bölgesi’nde görülmüştür. Bu sınırlar içerisinde üst kısımda Sibirya, doğuda Kingan Dağları, alt bölgede Himalaya Dağları ve kalan kısımda ise Hazar Denizi mevcuttur. İslamiyet öncesinde Türk Devletleri bu sınırlar içerisinde kurulara günümüze kadar gelmiştir.

Türkler Neden Göç Etmiştir?

Toplumlar çok fazla sayıda çocuk sahibi olmuş ve bulundukları alana sığamamışlardır,
Sert geçen kışlar sonucunda daha ılıman iklim arayışına girmişlerdir,
Göçebeler ve diğer topluluklar ile anlaşmazlıklar sonucu ayrılmalara gitmişlerdir,
Salgın hastalıklara maruz kalmış ve uzaklaşmak istemişlerdir,
Doğu bölgesinden başlayarak Batı bölgesine kadar egemenlik kurmayı istemişlerdir.

Türkler Hangi Yöne Göç Etmişlerdir?

Kuzey yönünde ilerlemek isteyen Türkler Sibirya kesimine doğru hareket etmişlerdir. İslamiyet öncesi Türk Devletleri Doğu yönüne gitmek için ise Uzakdoğu ülkelerini tercih etmişlerdir. Batı yönüne girmek için ise Hazar Denizi’nin kuzey ya da güney kesimlerinden yol izlemişlerdir. Güney bölgelerine gitmek için ise Çin ve Hindistan’ı tercih etmişlerdir. Ayrıca Anadolu, Irak, İran ve Mısır’a doğru yol izleyen topluluklar da olmuştur.

Göçlerin Neden Olduğu Sonuçlar Nelerdir?

Orta Asya’da yaşayan topluluklar başka yerlere geçtikleri zaman kültürlerini yanlarında götürmüşlerdir. Bu sayede kültürlerini dünya ile tanıştırma fırsatı bulmuşlardır. Göçebe yaşamı tercih etmeyen Türkler ile bilinen İslamiyet öncesi Türk Devletleri’nin ilki Asya Hun Devleti’ni oluşturmuştur.

Göçebe sonucu topluluklar bazen kendi devletlerini kurmayı tercih etmişlerdir. Birçok zaman devlet kurma amacı güttüklerinde diğer devletlerin yıkımına sebep olmuşlardır.

Asya Hun Devleti

Diğer bir ismi ile Büyük Hun Devleti olarak da tarihte yer almıştır. İslamiyet öncesi Türk Devletleri’nde ilk kurulanıdır. Milattan önce 220 tarihinde kurulmuş olan devlet, milattan sonra 300 yılına kadar hakimiyetini sürdürmüştür. Tuman diğer bir söyleyiş ile Teoman bu devletin başına geçen ilk kişidir. Tuman’ın yaşamını yitirmesinden sonra varisi Mete Han, onun yerine tahta geçmiştir. Mete Han oldukça güçlü bir hükümdar olmuş ve onun döneminde sınırlarının en büyük olduğu zamanları yaşamıştır. Mete Han önderliğindeki Türk ordusu o kadar güçlü olmuştur ki, Çinliler kendilerini korumak için sur yapmak zorunda kalmışlardır. Çin Seddi ismi ile bilinen yapı bu şekilde inşa edilmiş bir yapıdır. İslamiyet öncesi Türk Devletleri içerisinde ilk kez bu devlet tüm Türk milletini aynı çatı altına alabilmiştir.

Asya Hun Devleti içerisinde çıkan bazı anlaşmazlıklar sonucunda bölünmek zorunda kalmıştır. Çin ile olan siyasi ilişkiler ve veraset sistemi bu anlaşmazlıkların başında gelir. Batı tarafında kalan devlet Aral Gölü’nün çevresinde konumlanmak mecburiyetinde kalmışlardır. Doğu tarafta kalan devlet ise aşağı ve yukarı kesimler için yeniden ayrılmıştır. Bu kadar devlet içerisinde yaşanan ayrılık, devleti güçsüz düşürmüştür. Kısa bir zaman sonra Çinliler bütün devleti parçalamışlardır.

Batı Hunları ve Kavimler Göçü

İslamiyet öncesi Türk Devletleri arasında Hunlar iki ayrı devlete ayrılmıştır. Bu devletler Doğu ve Batı Hunları olmuştur. Doğu Hunları ve Çin, Batı’da kalan devleti oldukça fazla sıkıştırmıştır. Bu nedenle göç etmek zorunlu bir hale gelmiştir. Batı Hunları göç etmiş ve 200 sene buraya hükmetmişlerdir. Ancak zaman içerisinde kişi sayıları artmaya başlamış ve bulundukları alana sığamamışlardır. Başka Türk beylikleri de devletin içerisine dahil olmuş ve daha da genişlemiştir. Milattan sonra 374 senesinde Volga Nehri’ni geçmiş ve Avrupa güzergahında gitmişlerdir. Türklerin bu gidişi sonucunda Frans, Vandal ve Germen gibi sayısı oldukça fazla olan kavimler, Türklerden uzağa hareket etmeye başlamışlardır. Bu kaçma olayı, Kavimler Göçü olarak tarihte yerini alan büyük bir göç olmuştur.

Avrupa Hun Devleti

İslamiyet öncesi Türk Devletleri arasında yer alan bu devlet, Batu Hun Devleti ismi ile de bilinir. Kavimler göçüne neden olan milletçe kurulmuş olan bir devlettir. Bu devletin ilk egemen sahibi kişisi Balamir isimli hükümdardır. Ancak bilinen en değerli olanı ise Atilla olarak tarihe geçmiştir. Anadolu’ya ilk kez akın düzenleyen devlet olmuşlardır.

Balamir’in ölümünden sonra Uldız hükümdarlık tahtına gelmiştir. Roma İmparatorluğu’na karşı oldukça zeki planlamalar yaparak ilerlemiştir. Hunlar’ın diğer yandan mücadele verdiği kavimlere karşı olan Batı Roma ile siyasi ilişkilerini sağlam tutmuştur. Bu sayede Doğu Roma İmparatorluğu’nın gücünü azaltma konusunda başarı göstermiştir. Atilla da Uldız ile bilinen siyasi yolu sürdürmüş ve Bizans üzerindeki etkisini arttırmıştır. Balkan seferlerini düzenlemiş ve Bizans İmparatorluğu üzerinde hakimiyet kurmaya başlamıştır. Onlardan veriler almış ve oldukça ağır şartlar içeren anlaşmaları imzalamıştır. Bu galibiyetten sonra Batı Roma İmparatorluğu’nda da hakimiyet kurmayı amaçlamıştır.

İslamiyet öncesi Türk Devletleri’nden Batı Hun Devleti, Galya Seferi düzenlemiş ve Katalon Muharebesi’nde Batı Roma ile çarpışmıştır. Ancak bu savaş sonucunda kesin bir galibiyet elde edilememiştir. 452 yılında İtalya Seferi düzenlemiş ve Roma ordusunu karşısına almayı hedeflemiştir. Ancak bu ordu Atilla’nın güçlü ordusunun karşısına çıkmak istememiştir. Bu nedenle papa aracı olarak gitmiş ve Atilla’yı vazgeçirmiştir. Atilla hayatını kaybettikten sonra hızla egemenliğini yitirmeye başlamış ve dağılmıştır.

1.Göktürk Devleti

İslamiyet öncesi Türk Devletleri arasında 552 senesinde kurulmuş olan bu devlet vardır. Göktürk, Bumin Kağan tarafından Avarlardan sonra kurulmuş bir devlettir. Ötügen’i başkenti olarak kabul etmiş bu devletin hükümdarı, kardeşini batı bölgesine göndermiştir. İpek yolunu kontrol etmek istemişler ve Sasani Devleti ile ortak bir siyaset izlemişlerdir. Akhun Devleti dağılmış ve topraklarının bir kısmını kendi topraklarına eklemişlerdir. Sasani Devleti’nin güçlendiğini fark edince onu yok etmek istemiş ve Bizans İmparatorluğu ile siyaset izlemişlerdir. Sasanileri zayıflatmış ve kolaylıkla yenmişlerdir. Bumin Kağan’ın oğulları tarafından iki ayrı devlet haline gelen 1. Göktürk, Çinliler tarafından dağıtılmıştır.

2.Göktürk Devleti

Diğer bir adı ile Kutluk devleti olarak da bilinen bu devlet, Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Türklerin ayaklanma çabası olmuştur. İslamiyet öncesi Türk Devletleri bir dönem boşlukta kalmıştır ve Türkler 50 sene boyunca başka devletlerin hakimiyetinde kalmışlardır. 682 yılında Kutluk Kağan’ın önderliğinde direnmiş ve Çin Devleti’ni topraklarından uzaklaştırmışlardır. Yeniden özgürlüklerini ilan etmiş ve 2. Göktürk Devleti’ni kurmuşlardır. Bilge Kağan ile yükseliş dönemini yaşayan devlet, onun kaybından sonra Uygurlular ile 744 senesinde dağılmıştır.

Uygur Devleti

Uygur Devleti, Göktürkleri dağıttıktan sonra kendilerine ait bir devlet kurmak istemişlerdir. Orhun alanı üzerinde Uygur Devleti’ni kurarak yeni bir döneme adım atmışlardır. Kutluk Bilge Kül Kağan bu devletin ilk hükümdarı olarak tarihe geçmiştir. İslamiyet öncesi Türk Devletleri içerisinde önemli bir yere sahip olan bu devlet, 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılmıştır. Buradaki Türk sayısı, devletin dağılması ile azalmış ve Türkler çeşitli bölgelere dağılmıştır. Bu bölge günümüzdeki Moğolistan olarak bilinir.

Turfan Uygur Devleti ve Sarı Uygur Devleti

Uygur Devleti dağıldıktan sonra çeşitli yerlere göç etmişler ve kendilerine farklı isim vermişlerdir. Ancak bu devletlerin hepsi Moğollar tarafından dağıtılmıştır. Bu nedenle Uygurlular uzun süre hakimiyet kuramamışlardır. Uygurlular Moğolların egemenliğinde yaşamış olmalarına rağmen etkilenmemiş, aksine onları etkilemişlerdir. Onlara kendilerinden kültür katmış ve günümüzde devam eden bazı alışkanlıkların oluşmasını sağlamışlardır. Kendilerine uygun harfler hazırlamış ve 18 adet harf bularak yazı yazmaya çalışmışlardır. İslamiyet’i herkese tanıtmak ve inananları arttırmak istemişlerdir. Pamuk üzerinden kağıt üretimi yapmışlardır ve yazı ile çok ilgilenmişlerdir. Göçebe hayata son veren ilk Türkler olarak bilinirler.