3. Gıyaseddin Keyhüsrev Kimdir?

Babası 4 Kılıç Arslan’ın öldürülmesinden evvel çocuk yaşta tahta çıkartılan bir padişahtır. Yaşının ufaklığı sebebiyle 4 Kılıç Arslan devrinde olduğu gibi kudretini ve nüfusunu aynı şekilde devam ettirebilmek için yanındaki vezirlerden akıl fikir danışır. 4. Kılıç Arslan dönemine kadar öğrenim çağına gelinceye kadar onu yetiştirmekle görevli vezirleri yanında bulunur ve ülkeyi vezirler idare ederler. 671 yani 1272 senesinden itibaren İlhanlı hükümdarı Abaka kardeşi Noyan ve onun ordu komutanı fazlasıyla baskılardan sıkılmışlardı. Anadolu’da hakim olan Moğollara karşı fazla baskılar da bu durumdan şikayetçi olarak Mısır hükümdarlarına bir Vezir gönderdiler. Elçilik yapan bu Vezir Selçuklu hükümdarlığına dokunmamak şartı ile Anadolu’ya davet edildi.

Bir sene sonra kendi askerleri ile beraber Anadolu coğrafyasında yöneldiğinde de Abaka Han’dan fazlasıyla korkup telaşa düştüğünü söylemek mümkündür. Elçiler göndererek iş birliği ve İttifak teklifinin devam ettirilmesi ve uygulanmasının mümkün dahi olamadığını ve bu nedenlerle gelecek yıla seferlerinin ertelenmesini dile getirdi. Aynı yıl içinde Abaka Han Noyan’ı Anadolu coğrafyasında görevlendirilmek üzere emretti. Selçuklu devlet erkanına onun izni olmadıkça herhangi bir fikir ve konuda karar bağla mamalarını ve karar vermemeleri gerektiğini söyledi. Dolayısıyla Pervane, diğer üst düzey devlet adamları ile beraber anlaşıp Baypas’tan Anadolu coğrafyasına gelmesini istediler. Fakat ondan bu seferin ancak ve ancak gelecek senenin sonlarına doğru gerçekleşebileceğinin cevabını aldılar.

Bu sırada Beylerbeyi Şerafettin Mesut, Moğollara karşı bir isyanda bulundu ve Baypas’tan yardım dilendi. Fakat Anadolu coğrafyasına gelen 30000 kişilik mal kuvveti Kayseri-Sivas arasındaki gediklerinde Selçuklu ordusunun da yardımı ile bu isyanı bastırıldı. Yakalanan Şerafettin Mesut Hatir oğlu ve onun yandaşı olarak bazı Emirler, Türkmen Beyleri ile beraber 1276 yani 675 senesinde ölüme çarptırıldı.

Memluk hükümdarı Baypars Pervane gibi birçok Anadolu Selçuklu veziri ve beylerinin daveti ile kendi ülkesinde kaçtı. Üst düzey devlet adamlarının teşviki ve bilhassa Anadolu halkının kendisine putperest Moğollara karşı bir yardım çığlığı olarak görmesine sebebiyle Anadolu coğrafyasına girdi ve Elbistan’a geldi. Bunun üzerine pervanenin sevkinde Selçuklu, Gürcü, Ermeni ve Moğol askerlerinden oluşan bir ordu ile Elbistan yönüne hücumda bulundu.

Moğol kuvvetleri arasında yapılan bu savaşta Elbistan Ovası’nda ana kuvvetler arasında yapılan asıl Savaş Moğollara ağır hasarlı yenilgi olarak döndü. Savaşlarla beraber Selçuklu Kuvvetleri savaş almadıkları gibi vezir ve askerlerinden Memlük tarafına geçtiğini gördüler. Bu şekilde yenilgiler dolayısıyla Pervane Kayseri’ye gelerek burada bulunan Gıyaseddin Keyhüsrev ile Vezir Fahrettin Ali ve diğer Selçuklu devlet adamlarının yanında alıp Tokat’a geri çekildi. Bu zaferden sonra Kayseri’ye giden Baypars bol sevgi ve bol saygı alarak kendi ülkesine döndü. Fakat ordusunun karşılaştığı yiyecek ve içecek sıkıntısı Nedeni ile 1 hafta sonra Mısır’a geri dönmek zorunda kaldı. Pervane’nin hem Baypars hem de Abaka ile önemli ilişkilerini birlikte beraber ettirmeleri için kararsız tutumu nedeni ile Baypars’ın Anadolu coğrafyalarına Moğol işgalinden ve Moğol baskısından kurtarmak için bu teşebbüsü nedensiz ve neticesiz kalmıştır.

3. Gıyaseddin Keyhüsrev’in Ölümü

1280 senesi itibariyle Kırım’dan yaşayan 2. İzzettin Keykavus’un veliaht ilan ettiği oğlu 2. Gıyasettin Mesut ve ailesi ile beraber Kayseri’ye geldi. Daha sonra beraber Kastamonu Beyi Çobanoğlu Muzafferüddin varlığını bildiği halde İlhanların baş şehrine giderek Abaka’nın huzuruna çıkan Mesut’a Erzurum, Erzincan, Diyarbakır, Sivas ve Harput’un idaresine verildiği ilan edildi. Fakat Abaka’nın 1282 yılındaki ölümü sonrasında Ahmet hükümdar olunca Selçuklu ülkesinin ve şehrinin 3. Gıyaseddin Keyhüsrev ile 2. Mesut arasından paylaştırıldığı ortaya çıktı. Bu durumda memnun olmayan Gıyasettin Keyhüsrev Moğolların Anadolu Selçuklu valisi Kongurtay ve Vezir Fahreddin Ali ile beraber mutabakatlarda bulundu. Gıyaseddin Keyhüsrev İlhanlı Devleti’nin Saltanat mücadelesi başladığı için Erzurum’da beklemek için Erzurum’da konakladı. Bir süre Erzurum’da konaklayan Gıyaseddin Keyhüsrev daha sonra İlhanlı Devleti’nde başa geçen hükümdar Argun Han olunca onun huzuruna çıkar. Tebriz’de bulunan 2. Mesut’u Anadolu Selçuklu sultanı yaptığını açıklar. 681 yılında huzuruna çıkacak olan 2. Mesut Erzincan’a gönderdiği Gıyaseddin Keyhüsrev’i öldürttü. 3. Keyhüsrev’in Anadolu Selçuklu Devleti’nde Doğu kısmını tamamen Moğolların bir şehri haline dönüştürülmesi ve Batı kısmının da Anadolu beyliklerinin ulusal mücadelelerine sahne olduğunu belirtmek mümkündür. Fakat 3 Keyhüsrev zamanında yapılan güzel mimariler hala göz doldurmaya yetecek çoklukta ve yeterliliktedir.