Rodyum

Rodyum elementi, periyodik tablo cetveli üzerinde “Rh” simgesi ile gösterilen bir elementtir. Bu elementin atom numarası ise 45 olarak geçer. Çok az bulunan bir elementtir ve rengi ise beyaz ile gümüşi renktedir. Rodyum elementi, periyodik sistem üzerinde platin grubu içerisine dahil olan bir tür kimyasal elementtir.

Alaşımlarda ise platin elementi ile beraber katalizör şeklinde kullanılır. Rodyum elementi, kıymetli olan metaller arasında yer alan dünyada en pahalı elementlerden 3.sıradadır.

Rodyum Elementi Karakteristik Özellikleri

Rodyum elementinin karakteristik özellikleri ile ilgili bu elementin katı olduğunu söyleyerek konuya başlayabiliriz. Gümüşi bir beyaz renge sahiptir. Rodyum elementi çok dayanıklıdır ve yansıma oranı ise çok yüksektir. Rodyum, yüksek derecede bir ısıya maruz kaldığı durumlarda bile oksitlenme göstermez. Rodyum elementi, platin elementinden daha yüksek düzeyde bir erime noktasına sahiptir. Ancak buna karşın platin elementine göre rodyum elementinin yoğunluğu çok daha düşük seviyededir.

Rodyum elementi, nitrik asit etkisi tarafından da çözülemez. Rodyum elementi, nitrik asit ile hidroklorik asit karışımı ile çok az düzeyde-miktarda çözülebilir. Pudra şeklindeki rodyum elementinin çözülebilmesi yalnızca sülfürük asit ile birlikte mümkündür.

Rodyum Elementi Kullanım Alanları

Rodyum elementinin kullanım alanları ile ilgili öncelikle bu elementin otomobil sektöründe yaygın kullanımı olduğunu ve bu sektörde bir katalizör dönüştürücü olarak kullanıldığını söyleyebiliriz. Bu katalizör dönüştürücü olma özelliği ile motordan ortaya çıkan bazı zehirli olan gazları, daha az düzeyde zehirli olacak bir şekle dönüştürür. Ayrıca bu element, palladyum ile platin elementinin katılaşması ve aynı zamanda korozyona karşı direnç göstermesi ile de bilinir. Rodyum elementinin başka kullanım alanları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Düşük seviyede elektrik direnci, yüksek seviyede korozyon direnci, düşük ile sabit düzeyde kontak direnci nedeniyle elektrik kontakları için kullanılır.
• Elektroliz ile kaplanmış olan veya buharlaşma sonucunda ortaya çıkarılan levha şeklindeki rodyum elementi, oldukça sert yapıda olduğu için optik bazı aletler üzerinde de kullanılır.
• Bu metal, aynı zamanda mücevher yapımı için dekor amaçlı olarak da kullanılır. Hem beyaz altına hem de platin elementine yansıtıcı şekilde bir yüzey kazandırır. Bu ise kuyumculuk için bir “rodyum yansıması” şeklinde bilinen bir durumdur. Saf rodyum halinde olan takılar da yüksek bir erime noktasına sahip olması, metalin aynı zamanda çok yüksek fiyatı olması ve de buna şekil verilebilmesi oldukça zor olduğundan dolayı çok nadirdir.
• Rodyum elementi, endüstriyel oluşumlar için de oldukça sık kullanılmakta olan bir tür katalizördür. Genellikle de arabalardaki katalitik sistemler için ve asetik asit üretmesi açısından metil alkolün karbonlaşması açısından monsanto sürecinde kullanılır.
• Üretmiş olduğu karaktersistik şekildeki X-ray ışınları nedeni ile mamografi sistemleri üzerinde kullanılır.
• Pelikan, Pensan, Faber-Castell, Caran D’Ache, Monte Grappa, Mont-Blac gibi bazı kaliteli kalem markaları tarafından da oldukça dirençli yapıda bir metal olması nedeniyle kullanımı söz konusudur.

Rodyum Elementinin Tarihçesi

Rodyum elementinin tarihçesi ile ilgili olarak öncelikle bu kelimenin Yunanca dilinde “rhodon” kelimesinden türetildiğini ve Türkçe’de “gül” manasına geldiğini söyleyebiliriz. 1803 senesi itibariyle William Hyde Wollaston isimli şahıs tarafından palladyum elementinin keşfedilmesinin hemen sonrasında bulunmuştur. Wollaston, bu buluşu İngiltere üzerinde işlenmemiş ve büyük ihtimalle de Güney Amerika’dan almış olduğu platin elementini kullanıp yapmıştır. Kaşifin yöntemi, bir maden cevherini nitrik asit ve hidroklorik asit karışımı içerisinde çözmek ve bu asidi ile beraber nötralize etmektir. Sonrasında amonyum kloroplatinat gibi bir platini de bu amonyum klorite ilave ederek çökeltmiştir. Geriye kalan ise metal kırmızı rodyum klorür idi. Ayrıca rodyum elementi hidrojen gazının azalması ile beraber izole edilir.

Rodyum Elementinin Özellikleri

Rodyum elementinin özellikleri arasında öncelikle bu elementin palladyum, platin, altın ve gümüş gibi bazı metaller ile karıştığından dolayı endüstriyel özünün oldukça kompleks olduğunu söyleyebiliriz. Platin elementinin içerisindeyken erimesi oldukça zor olan beyaz atil bir tür metal şeklinde elde edilir. Rodyum elementinin en önemli olan kaynakları ise Ural Dağları ile Güney Afrika yakınları ve aynı zamanda Kuzey Amerika’dır. Bu elementin en önemli düzeydeki ihracatçısı ise Güney Afrika olarak bilinir ve bu ülkeyi ise Rusya peşinden takip eder. Dünya üzerinde yıllık olarak rodyum elementinin üretimi ise yaklaşık 20 ton kadardır ve bu rodyum mineralleri aslında çok az düzeyde bulunur. Buna göre bir kaya örneğinde bu platin grubuna dahil olan elementlerin olup olmadığını anlayabilmek ise oldukça zordur. Bu yüzden de rodyum elementi, altından tam 6 kat daha çok değerlidir. Bu rodyum elementinin aynı zamanda nükleer çalışmalar üzerinde de geniş bir kullanım alanı da söz konusudur. Ortalama şekilde 1 tonda tam 400 gram kadar kullanılır.

Rodyum elementinin özellikleri arasında bu elementte yüksek düzeyde radyoaktif izotoplar bulunduğunu ve bu yüzden de minimum 20 sene kadar bir süre güvenli bir ortamda tutulup da durağan şekle gelmesinin sağlandığını söyleyebiliriz. Bu elementin her 2.9 senede bir de izolasyonu tam %50 oranda azalma gösterir.

Rodyum Elementinin Sembolik Kullanımları

Rodyum elementinin sembolik kullanımları başlığı altında öncelikle bu elementin yüksek düzeyde zehirli olduğunu ve aynı zamanda kansorejen bir yapısı olduğunu söyleyerek konuya başlayabiliriz. İnsanın karşısına çok sık şekilde çıkabilen bir madde de değildir. Ancak insan yaşamı açısından oldukça tehlikeli bir madde olduğu gerçeği de dikkate alınmalıdır. 12.6 mg/kg kadar miktardaki rodyum klorür, çok tehlikelidir ve bir insanın yaşamını sonlandırabilir, kişiyi öldürebilir.

Rodyum elementinin zenginliğini temsil etmek, platin, altın gibi bazı metallerin yeterli bulunmadığı bölgelerde kullanılmıştır. 1979 senesinde Paul McCartney, şarkılarını en çok satmış olan bir şarkı yazarı olması sebebiyle Guinness Rekorlar Kitabı’na girmiş ve kendisine rodyum kaplama olan bir disk verilmiştir. Ayrıca bu rekorlar kitabı içerisinde “dünyanın en pahalı olan board oyunu” ile “dünyanın en pahalı olan kalemi” içeriğinde bu rodyum elementinin olması nedeniyledir.