Azerbaycan Cumhuriyeti

Azerbaycan, ya da resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti Batı Asya ile Doğu Avrupa‘nın kesişim noktası olan Kafkasya‘da yer alan bir ülke olarak tanımlanmaktadır.

Güney Kafkasya‘nın en büyük yüzölçümüne sahip ülkesi olduğu bilinmektedir. Coğrafi olarak, Azerbaycan’ın doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Rusya, kuzeybatısında Gürcistan, batısında Ermenistan ve güneyinde İran bulunmaktadır. Kendisine bağlı bir devlet olan Nahcivan Özerk Cumhuriyeti‘nin ise kuzey ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı İran ile komşu olmakla birlikte, Türkiye ile de 17 km’lik sınırı bulunduğu bilinmektedir.

Genel Olarak Azerbaycan ve Kültürel Mirası

Azerbaycan cumhuriyeti, zengin bir kültürel mirasa sahip olan bir ülkedir. Daha öncesinde pek çok millete ev sahipliği yapmış olmasının bu durumda etkisinin çok büyük olduğu bilinmekle birlikte, genel olarak Müslüman ülkelerde bulunmayan opera, tiyatro gibi sahne sanatlarını bünyesinde barındıran ilk ülke olma özelliğini taşımakta olduğu da bilinmektedir.

Azerbaycan cumhuriyeti içerisindeki en eski insan yerleşimlerinin Taş Devri‘ne kadar uzandığı bilinmektedir. Kaynakların belirtmelerine göre, bu yerleşimin bulgularına Azıh Mağarası‘nda rastlanmıştır ve Kuruçay kültürü adıyla tanınmaktadır.

Eski Taş Çağı ve Tunç Çağı ile ilgili kalıntılara da rastlanmış olmakla birlikte, Tağılar, Damcılı, Zar, Yatak-yeri adlı yerleşim merkezlerinde yer alan mağaralarda ve Leyla tepe ile Saray tepe nekropollerinde bu kalıntılara ulaşılmış olduğu bilinmektedir.

Azerbaycan ve Kuruluş Süreci

Günümüzde Azerbaycan cumhuriyeti olarak bilinen bölgenin, 252 yılında Sasani İmparatorluğu‘nun vasal bölgesi haline gelmiş olduğu bilinmektedir. Bu noktada ilerleyen dönemlerde hüküm süren Kral Urnayr, dördüncü yüzyılda devlet dini olarak Hıristiyanlığı kabul etmiştir. Devlet, çok sayıda Sasani ve Bizans fethine rağmen dokuzuncu yüzyıla kadar bölgede varlığını sürdürmüştür.

Halifeliği ‘nin gerilemesi ile oluşmuş olan otorite boşluğu zamanında, Müsafiriler, Sâciler, Şeddadiler ve Büveyhîler gibi birçok yerel devletin bölgeye egemen oldukları bilinir. 11. yüzyılın başında Orta Asya’dan batıya doğru ilerleyen Oğuz Türkleri, Azerbaycan bölgesini ele geçirmiştir.

Resmi kayıtlara göre ise, bölgeye sahip olan ilk Türk devleti Gazneliler olmuştur. Bu milletin, 1030 yılında Azerbaycan olarak anılan bölgeye girdikleri bilinmektedir. 1828 yılında ise,  Rus İmparatorluğu‘nun egemenliğine giriş olan bölgede, yine 1918’de Emin Resulzade Müsavat Partisi’ni kurmuştur.

Rus ve diğer devletlere karşı millî bilinç ve millî kuvvetin bu sayede oluşmaya başladığı bilinmektedir. 1918-1920 yıllarında Kafkasya Kurultayı toplanmıştır ve 28 Mayıs 1918 yılında ise, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti  kurulmuştur.

Azerbaycan Hakkında Genel Bilgiler

Azerbaycan cumhuriyeti, Orta Doğu bölgesinde bilinen ilk cumhuriyet olarak kayıtlara geçmiştir. Ancak 1920’de Kafkasya ötesinde olan Sovyetler Birliği‘ne katıldığı bilinmektedir. 30 Ağustos 1991’de SSCB’nin çökmesi ile, bağımsızlığını yeniden ilan etmiş olduğu bilinir.

Günümüzde Azerbaycan cumhuriyeti başkenti olarak bilinen Bakü şehri, tüm Türki hareketlerin başladığı yer olarak bilinmektedir. Bağımsızlığının ilk yıllarında ise Ermenistan ile yapılan Dağlık-Karabağ savaşı nedeni ile, halkın genel olarak bağımsızlık sevincini yaşayamadığı bilinmektedir.

1994 yılında çatışmalar son bulmuş olmakla birlikte, Ermeniler, Dağlık Karabağ da dahil olmak üzere Azerbaycan’ın yüzde 16 kadarını kontrolü altına almışlardır. Yaklaşık 30.000 kişi savaşta yaşamını kaybetmiştir ve bir milyon kadar kişinin ise bulunduğu yerden ayrılmak zorunda kalmış olduğu kaydedilmiştir.

İlerleyen dönemlerde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı ile, “Ermeni güçlerinin Azerbaycan’ın işgal altındaki tüm topraklarından çekilmesi” kararı alınmıştır. 1970 nüfus sayımına göre, o dönemde güncel olarak 510.000 Rus ve 484.000 Ermeni Azerbaycan sınırları içerisinde yer almaktadır.

1990’larda ise birçok Rus ve Ermeni, Azerbaycan’ı terk etmiştir. 25-26 Şubat 1992’de Ermenistan’a bağlı kuvvetlerin Azeri sivilleri topluca katlettiği ve katılara Hocalı Katliamı olarak geçen zaman dilimi, İnsan Hakları İzleme Örgütü de dahil olmak üzere birçok uluslararası örgüt tarafından soykırım olarak kabul edilmiştir ve kınanmıştır.

Azerbaycan Hakkında Yönetim Bilgileri

Azerbaycan cumhuriyeti yönetim standartlarına göre, Silahlı kuvvetler, gerektiğinde devlet savunmasına dahil olabilmektedir. Azerbaycan Millî Muhafızlığı olarak adlandırılan kuvvetler, başka bir paramiliter güç olarak bilinir. Bu kurum aynı zamanda yarı bağımsızdır ve cumhurbaşkanı emrindeki bir ajans olarak faaliyet göstermektedir.

Azerbaycan’ın doğal kaynaklarına bakıldığında ve bu konu üzerinden ülke değerlendirmeye alındığında, üçte ikisinin petrol ve doğal gaz bakımından oldukça zengin olduğu görülmektedir.

Azerbaycan bölgesinde petrol endüstrisinin tarihi oldukça eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Bu konu eski dönemlerde tarihçiler tarafından sıklıkla konuşulmuş olmakla birlikte, günümüzde de ülke bu zengin kaynakları sayesinde oldukça rağbet görmektedir. Güncel olarak kayıtlara bakıldığında, Azerbaycan’da birçok boru hattı bulunduğu görülmektedir.

21. yüzyıldayeni bir petrolve gaz patlaması Azerbaycan’ın bilim ve teknoloji sektörlerindeki durumu iyileştirmeye oldukça yardımcı olmuş olmakla birlikte , bu durumun devamı olarak hükümetin modernleşme ve yeniliği hedefleyen bir kampanya başlatmış olduğu bilinir. Bu durum göz önüne alındığında, hükümetin bu girişimi ileri görüşlü bir tahmin olarak nitelendirilmektedir. Ülkenin petrol kaynaklarının ve gelişen bilgi teknolojilerinin akıllı yatırımlar ile hükümet tarafından değerlendirilmesi durumu pek çok kardeş ve dost ülke tarafından da oldukça olumlu karşılanmaktadır.