Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin bir diğer ismi ise Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’dir. Ülke içerisinde hakim olan dil Azerice olmuştur ve manat para birimini kullanmışlardır. Cumhuriyet ile yönetilen devlet 1918 tarihinde kurulmuş, 1920 tarihinde ise dağılmıştır. Toplamda 9729767 kilometre kare yüz ölçümüne sahip olmuş ve 2861862 kişi üzerinde yaşam sürmüştür. Kendisinde sonra gelen Azerbaycan Devleti’ne öncülük etmiş bir devlettir. Doğu Kafkasya üzerinde kurulmuş olan bu devlet, tarihteki ilk demokratik anlayışı benimseyen devlet olmuştur. Laikliği benimseyen ülkenin yönetim şekli Cumhuriyet olmuştur. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’ne komşu olarak konumlandırılmış olan bir devlettir. İran ile de sınırı olmuş olan devletin, en büyük şehri Bakü olmuştur. Ancak Bakü başka devletlerin elinde olduğu için Gence mecbur olarak başşehir yapılmıştır.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Nasıl Kuruldu?

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 yılında aktif olarak görev yapmaya başlamış olan bir devlettir. Rus Devleti’nden ayrılan Transkafkasya, ülkenin gücünü oldukça düşürmüştür. Ekim ayında yaşanan ayaklanmaların üzerine ülkede hakimiyet Bolşeviklere ait olmuştur. Transkafkasya konumunda yer alan, Bakü hariç birçok şehir ele geçirilmiştir. Bakü ise bu özgürlüğü fırsat bilmiş 2 Kasım 1917 gününde kendi hükümetini oluşturmuştur. 1918 yılının başında yasaları oluşturulan devlet, Şubat ayında resmi olarak bir Cumhuriyet Devleti olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu 18 Aralık 1917 tarihinde bu ülkeyi resmi olarak tanıdığını açıklamıştır. Ancak Ermeni ve Gürcü olan dostları ile anlaşmazlıklara girmişlerdir. Dostları Azerileri karşılarına almak istemiş ancak Osmanlı bunu reddetmiştir.  Mart 1918 tarihinde bir anlaşma imzalanmış ve Batum dahil birçok il Osmanlı sınırları içerisinde sayılmıştır. Osmanlı’nın ihtilafları buna zıt düşseler bile Türk hareketi bunu dinlememiştir. Ayaklanma sonucunda Mart 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti resmen tanınmış olmuştur.

Gelişimi

Kafkasya’da yaşam süren İslamiyet inancına dahil kişiler özgürlük için direnmişlerdir. Bu olayın üzerinde Mart 1918 tarihinde, Bakü sınırları içerisinde 14000 İslamiyet inancına mensup kişi öldürülmüştür. Bakü’de yaşanmış bu olay sonucunda Müslümanlar bu devletten uzak durmaya ve yanında olmamaya başladı. Bazı bünyesinde bulunan gruplar ise ülkeden ayrılarak tepki göstermiştir. Osmanlı Devleti ile ortak bir politika izlemek istemişler ve Mayıs 1918’den itibaren görüşmeleri çoğaltmışlardır. Gürcistan Almanya topraklarına girmiş ve Kafkasya’dan bütünü ile ayrılmıştır. 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti resmi olarak yönetim biçimi olmuştur. Meclis oluşturulana dek geçici vekiller atanmış ve idare edilmiştir. Toplamda dokuz kişinin görev aldığı heyete ayrıca başkan ve yardımcısı da seçilmiştir.

4 Haziran 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ile Osmanlı Devleti, bir anlaşmaya oturmuşlardır. Azerbaycan Devleti ordusunu harekete geçirmiş ve Osmanlı’dan destek beklemiştir. Ülke içerisinde hükümetin bulunduğu şehir değiştirilmiş ve başka bir hükümet kurulmuştur. Bunların sebebi olarak ülkede resmi olarak savaş başlamıştır.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nde Alınan Kararlar

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 27 Haziran itibari ile bazı yasalar eklemiş ve bu kanunlar doğrultusunda hareket etmiştir. Ülkenin resmi dili ve bayrağı bu tarihte belirlenmiştir. Ağustos Ayı’nın ilk gününde ülkenin savunma bakanlığı resmi olarak kurulmuştur. 17 Eylül tarihinde ise ülkenin başşehri resmi olarak belirlenmiş ve Bakü seçilmiştir. Bu zaman zarfı içerisinde Bakü paylaşılamamış ve birçok millet tarafından ele geçirilmeye çalışılmıştır. Petrol konusunda oldukça varlıklı olan şehri kimse başkasına bırakmak istememiştir. İslam Ordusu bu mücadeleyi kazanmış ve Azerbaycan galip çıkmıştır. Ancak bu mücadele sonucunda 1000 asker yaşamını yitirmiş ve oldukça fazla kayıp verilmiştir.

Osmanlı Devleti resmi olarak Birinci Dünya Savaşı’ndan yenilgi ile ayrılmıştır. Bu durum sonucunda Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmış ve Azerbaycan’ı bırakmak zorunda kalmıştır. Ermeni, Rus ve İngilizler Bakü’yü tekrar ele geçirmeye çalışmış, bu konuda yeniden mücadele vermişlerdir. 9 Kasım 1918 tarihinde ülkenin temel yapıtaşları oluşturulmaya başlanmıştır. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti diğer ülkelere karşı kendilerini temsil edecek resmi bayrak seçimini gerçekleştirmiştir. Bu bayrak için toplamda üç ayrı renk düşünülmüş, ay ve yıldız figürlerine de yer verilmiştir. Mavi, kırmızı ve yeşil renkleri seçilmiştir. Her renge ayrı birer anlam yüklenmiş ve kişilerin inançları doğrultusunda bayrak elde edilmiştir.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin İzlediği Politikalar

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Aralık 1918 tarihinde kendi parlamentosunu oluşturmuştur. Aynı gün içerisinde ilk yöneticiyi seçmiş ve kabine sistemini kurmaya başlamıştır. Cumhuriyet ile yönetilen ülkede seçimler yapmış ve meclis seçimlerle yükümlü olmuştur. Halk meclisi seçmiş, meclis seçimini halkın isteği doğrultusunda gerçekleştirmiştir. 1919 yılının Şubat Ayı’nda İngiltere’nin de uzaklaşması ile Azerbaycan rahat bir nefes almıştır. 1919 yılının Nisan ve Aralık aylarında ayrıca kabineler kurulmuştur, toplamda beş ayrı kabine oluşturulmuştur. Beşinci olan kabine ise Azerbaycan Halk Cumhuriyeti olarak bilinen devletin yıkılışı olmuştur.

Toplamda 23 farklı yönetim bu ülkeyi Ocak 1920 tarihinde resmi olarak kabul etmiştir. TBMM 1920 yılında kendisini bir muharebe içerisinde bulmuştur. Sovyet Rusya’da aynı devletle savaştığı için TBMM ile yan yana görüntü vermiştir. Bu durumu bahane kullanarak Azerbaycan’a girmek istemiş ve kabul ettirmişlerdir. Nisan 1920 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti resmen yıkılmıştır, yerine ise Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti yönetimi hakim olmuştur.