Batı Göktürk Kağanlığı

Göktürk Devleti, Cücenler ile az sayıda askerleri bulunan bu iki devlet 552’de başlayıp üç yıl süren savaş sonucunda Cücenler tarihin tozlu sayfalarında yer alırken Göktürkler Devleti Resmi olarak tanınmaya başladığı yıldır.

Batı Göktürk Kağanlığı Kuruluş Tarihi

Batı Göktürk Kağanlığı, 582-659 tarihleri arasında sahip olduğu topraklara hüküm sürmüş Türk devletidir. 582 tarihinde Göktürk Kağanlığının batı kısmında olan yeridir.

Batı Göktürk Kağanlığı Kurucusu

576 tarihinde hükümdar Yabgu vefat edince oğlu Tardu hükümdarlığa geçmiş ve babası gibi yönetmeye başladı. Devletin batı kısmına hükmeden Tardu, doğu kısmında da söz hakkı sahibi olmak isteyince dönemin Doğu Göktürk Kağanı Tapo kağan ile anlaşmazlıklar yaşanmıştır. Tapo Kağan 581 tarihinde vefat edince varisi bulunmadığından yeğeni İşbara Kağan doğu tarafını yönetmeye başlamıştır. Bu yönetimden sonra İşbara ile Tardu arasında iç çatışma olmaya başlamıştır. Adetlere göre doğu tarafının baş kağan olarak atanması ve ona batı tarafının itaat etmesi gerekmektedir. Bu iç yönetim anlaşmazlığından faydalanmak isteyen Çin, bu anlaşmazlığı daha çok kötü hale getirmiştir.

Çin İmparatoru, Batı Göktürk Kağanı konumundaki Tardu’ya hediyeler göndererek onu Göktürk Kağanı hükümdarı olarak tanıdığını söylemiştir. Çin’in bu gazına gelen Tardu, Doğu Göktürk Kağanı İşbara’ya itaat etmediğini bildirmiş ve bu iç savaş sonucu Göktürk Doğu ve batıya ayrılmıştır.  Batı Göktürk Kağanlığı tarafından o dönemin tam tersine kadını el üstünde tutup ona saygı gösterilmiştir. Hatta birçok dönemde yönetimde hükümdarına yardımcı olarak danışılan kadınlar mevcuttur. Göktürk halkı Göktürkçe konuşmuştur.

Batı Göktürk Kağanı Başkenti

Batı Göktürk Kağanı başkenti, ipek yolunda bulunan ve önemli ticari merkezi olan Suyab’tır. Bu bölgeden geçen herkesten vergi alınır ve ekonomik anlamda Batı Göktürk’ü güçlendirdi.

Tardu Dönemi

Batı Göktürk Kağanı kurucusu olan Tardu, doğu tarafından bağımsız etmeye başladı. Tardu’nun amacı doğu tarafının hükümdarını ortadan kaldırarak o tarafta bulunan Türkleri kendi bünyesinde olmasını sağlamaktır. Batı tarafından başarılı seferler düzenleyen Batı Göktürk İmparatorluğu Tibet’ten Kırım’a kadar hüküm sürdüğü alanlardır.

600 tarihinde Çin’e sefer düzenlemiştir ancak Çinlilerin askerlerin su ihtiyacını karşıladığı göletleri zehirleyerek Tardu burada büyük bir darbe almıştır. Bu seferin kötü geçmesiyle Türk boyları Tardu’nun bu seferine isyan etmiş ve öldürülmüştür.

Çulo Dönemi

Çulo Kağan, Tardu’nun ölümüyle tahta geçmiştir. Tardu gibi hırslı olmayan Çulo, Çin ile ticari olarak iyi ilişkiler kurmayı tercih etti. Bu ilişki, giderek ilişki değil Çin’in egemenliği altına girmeye başlanıldı. Çulo Batı Göktürk Kağanlığından kaçarak Çin’e saklandı. Doğu tarafının Kağanı olan Şipi bu durumdan son derecede rahatsız olmuş ve Çulo’yu Çin’den alarak ihanet etmesi sebebiyle öldürmüştür.

Şikoei Dönemi

Çolu’dan sonra batı Göktürk Kağanlığı hükümdarlığına getirilen Şikoei büyük umutlarla gelmiş olup pek varlık gösterememiştir. Çin’in egemenliği devam etmiştir.

Tong Yabgu Dönemi

618 tarihinde Tardu’nun soyundan gelen Tong Yabgu hükümdar olarak başa gelmiştir. Tong Yabgu hükümdarlığında Çin’de meydana gelen iç çatışmayla Batı Göktürkler yeniden bağımsız hareket etmiş ve gün geçtikçe güçlenmeye eski gücüne kavuşmuşlardır. Bu yıllarda orduda büyük bir değişiklik yapılarak yeni ordu düzeni yapılanmıştır. 619 tarihinde Sasani İmparatorluğu ile yapılan meydan muharebesinde Batı Göktürk ağır yara almıştır ve Türk boylarının isyanı ile birlikte yavaştan çöküş dönemine gelmeye başlamıştır. 628 tarihinde Tong Yabgu ölmüştür ve bu ölümün ardından Batı Göktürk Kağanlığı ikiye ayrılmıştır.

Se Yabgu Dönemi

Tong Yabgu’nun varisi olan Se Yabgu tahta geçmiştir. Bu hükümdarlıkta Batı bölümü de ikiye ayrılmıştır. Batı tarafını Nusepi boyu, doğu bölümünü ise Tulu konrol etmiştir. Bu dönemde de Çin’in egemenliğinden kurtaramamıştır.

Hsili Dönemi

Se Yabgu’nun ardından hükümdarlık vazifesinin başına geçen Hsili, bu dönemde Batı Göktürk Kağanlığı iyice Çin egemenliğine girmiştir. Doğu Göktürk Kağanlığının da yıkılması nedeniyle Çin’in en açık hedefi haline gelmiştir. Bu yönetim 3 yıl kadar sürmüştür.

İşbara Dönemi

Bu dönemde Çin egemenliği artık durdurulamayacak hale geldi. Çin’in dayattığı bütün politikaları kabul etmek zorunda kalındı ve bu dönemde 5 yıl kadar az bir süre ile bitmiştir.

Jubi Dönemi

İç karışıklar batının da ikiye ayrılması ve Çin’in baskıları sebebiyle hükümdarlığı ele alan Jubi Batı Göktürk Kağanlığı’nı tekrar canlandırma çalışmalarına girse de bu girişimler, yıkılmaya doğru gitmeye başladı. Eski gücünden eser yoktu fakat hala bir mücadele içine girebilecek potansiyeldeydi. Jubi dönemi 5 sene sürmüştür.

Holu Dönemi

Jubi’den sonra 651 tarihinde yönetime geçen Holu, Jubi’nin toparlanma hareketlerine kendisi de devam etse de başaramadı. Çin’e kafa tutmaya çalışan Holu, Turgişler ve Karukları yanına alarak Çin’le mücadele etmeye başladı fakat başarısızlığıyla sonuçlanmasından dolayı Batı Göktürk Kağanlığı son buldu

Batı Göktürk Kağanlığı Bayrağı

Batı tarafı bağımsızlığını ilan ettikten sonra kendi sancaklarını kullanmıştır.

Bu bayrakta 2 tane birbirinin sırtına dönmüş hilal ve bir uzun dikdörtgen bulunmaktadır. Kimi kaynaklara göre ise ağzı açık olan, arka planı turkuaz olan bir kurt figürü kullanılması rivayet edilmektedir.

Batı Göktürk Kağanlığının Konumu

Tibet ve Kırım’a kadar yayılan Batı Göktürk Kağanlığı, ünlü ipek yolunun güneyinde bulunan ve başkenti olan Suyab’a bir o kadar yakındır.

Batı Göktürk Kağanlığının Dini İnancı

Batı Göktürk’ün din, Gök tanrı dili olarak adlandırılmaktadır. Gök Tanrı inancına sahiptir. Gökte eğer şimşek çakar ise Tanrı’yı kızdıracak bir şey yaptıklarını sanıp özür ve Tanrı adına kurban adarlardı. Orta Asya’da o dönemde çok yaygın olan Şamanizm’e karşı gelinmiştir ve Gök Tanrı anlayışı benimsenmiştir. Ayrıca kurt ve at hayvanları kutsal sayılmıştır. At avrat ,kılıç  üçlüsü buradan gelmektedir.

Batı Göktürk Kağanlığı Geçim Kaynakları

Göçebe bir hayat yaşamalarıyla bilinen bu topluluğun temel geçim olanağı hayvancılıktı. Batı Göktürkler, geliri fazla olduğundan at koyun ve keçileri yetiştirmek veya onları satarak ekonomik bir gelir elde etmişlerdir. Koyun ve ineklerin sütlerini satarak da burada bütçe yaratmışlardır.

Bir başka geçim kaynakları ise avcılıktır. Avladıkları hayvanların derisini satarak bir gelir kapısı yapmayı başarmışlardır. Devlet ekonomisi ile devletlerarası anlaşmalarla sağlanmıştır.

Bir başka geçim kaynağı olan tarım da yapılmıştır. Orta Asya’nın iklim koşulları tarıma elverişli olmamasına aldırmayan Batı Göktürk halkı az da olsa tarım işini yapmışlardır. Çin ile savaşılan dönemlerde uzlaşma yolu olarak 300’e yakın tarım edevatı ve 1250 ton tohum vermesi koşulu da vardır.

Batı Göktürk Kağanlığı Savaşları

Çoğunlukla Çin ile yapılan savaşlarda ya çok zarar alınmıştır ya da çok zarar vermeyi başarmıştır. 600 tarihinde Çin’e sefer düzenlenmiştir fakat bu savaşta büyük bir kayıp verilmiştir.

619 tarihinde ise Sasani İmparatorluğu ile yapılan savaşta bozguna uğramıştır.