Büyük Bulgar Hanlığı

Büyük Bulgar Hanlığı Bizans kaynaklarına göre geçmiş süreçlerde 632 ve 668 yılları arasında yer almış bir hanlıktır. Göktürk devletinin zayıflaması ve yıkılmasının ardından onlardan bağımsız bir hale geliyor ve tek başlarına devam ediyorlar. Yaşam süreçleri içerisinde Ön Bulgarlar pek çok sayıda yer alan Türk kavimlerinin birleşmesi ile 60 yılında ortaya çıkmayı başarıyorlar. Büyük Bulgar hanlığı ise başlarına geçerek yer alan Kubrat Han aracılığı ile kurulmuştur. Kurulan devlet her ne kadar çok farklı hayaller ile kurulmuş olsa bile yine de uzun süre ayakta kalmayı başaran devletlerden bir tanesi olamamıştır. Başında yer alan ve kurucusu olarak da bilinen Kubrat Han 665 yılında hayata veda etmesi ile Hazarların büyük bir baskısı altına maruz kaldı. Bunun ardından ise çok fazla ayakta kalmaya dayanamayarak yıkılması meydana geldi.

Büyük Bulgar Hanlığı Tarihçesi

Onogurlar olarak da bilinen ve Ön Burgarlar olarak alınan hanlık Türk dillerine ait olan Ogur grubu içerisine mensup olan bir dili konuşması ile Türk halkı içerisinde yer alan Büyük Hunları oluşturan daha çok İtil nehri kenarlarına yaşamlarına devam eden bir hanlıktır. Türk kavimleri arasında yer alırlardı.

Hİung nuların yıkılmasının ardından ise batı taraflarına doğru göç etmişler ve hun boyları sebepleri ile daha çok kuzeye doğru çekilmeyi tercih etmişlerdir. Hunlar ile aralarında kültür alış verişleri söz konusu oldu. 5. yüz yıl içersinde doğudan gelmeyi tercih eden Sabir Türkleri ile beraber karşılaşarak bir kısmı kuzeye bir kısmı da batıya çekilmeyi tercih etti. Avrupa hunlarına ait bir parça olarak yer aldılar. İki birliğin karışması ile beraber Bulgar adı ile anılan bir Türk topluluğu da meydana geldi. Kelime anlamı olarak bulgar ise karışmak olarak niteleniyor. Hunların ardından ise bir yandan da sabirler ve göktürklerin hakimiyetine girerek dikkatleri çektiler. Ogur kabileleri arasında yer alan Avarların İstanbul ve sınırlarını kuşatmalarının ardından Avarlara yardım etmeleri ile biliniyorlar. Bizans ve Avar rekabeti içerisinde olan durum Balkan Ogurları tampon vazifesi de görerek bazen Bizanslıları bazen de Avarları tutmuş olarak dikkatleri çekmişlerdir.

7. yüz yıla ait olarak yer alan ilk yarıda Goktuğ Han Karadeniz kıyılarında daha çok dağınık bir halde yer alan Türki Kutrigur, Utrigur, Sabirler ile beraber Onogurlar gibi de yanlarında daha farklı 7 kavim ile bir araya getirdi. İçerisinde birleştirdi. Bulgar adında yeni bir koy oluşmasına yardımcı oldu.
8. yüz yılın ikinci yarısına gelindiği an kendilerine ait olan ordu tekrar kuruluyor ve 40.000 adet kadar süvari ile yer alarak Kafkasya üzeride fetih için girişimlerde bulundu. Doğu Anadolu sınırlarına kadar yer alan toprakları çiğneyerek kendi sınırlarına katmayı başardı.

Yapılan fetih hareketinin üzerinden ortalama kadar bir yıl geçmesi ile tekrar 100.000 süvari yardımı ile Doğu Roma sınırlarına kadar girdi. Burada İmparator olan Aleksinos Komanus ile iki kere çarpıştı ve mağlup etti. Kendisine ait olan hakimiyet sahasını ise Dalmaçya kıyılarına kadar uzanmasını sağladı. Bunun ile de yetinmeyerek ardından Göktuğ Han komutan ile beraber kuvvet vererek toprakların kuzeyine gönderilmesi sağlandı. Kendisi ise Balkanları tamamen ele geçirmek adına harekete geçerek istediği yaptı ve başkent olarak yer alan Fanagorya sınırlarına yeniden döndü.

Göktuğ Han’ın komutan olarak yer alan İlbey ile beraber hakimiyet adına sınırları genişlettikleri Eston topraklarına ait olan kısımlara götürmüştü. Burada bitmek ya da tükenmek nedir bilmeyen fetih hareketleri ise onun iki sene geçmeden yeniden harekete geçmesine neden oldu. Bu sefer hedefini  ise sınırlı tutmak yerine daha geniş tuttu ve Avrupa içerisindeki her yeri hedef aldı. Doğu sınırlarından gelen göçler ile beraber ordusunda yer alan asker sayısının bir anda 300.000 e kadar çıkmasını sağladı. Tam 3 sene içerisinde ise komutanların aracılığı ile Batı Avrupa sınırlarına kadar yer alan tüm bölgeleri ele geçirmeyi başardı. Ardından bir dünya kadar denilecek şekilde imparatorluğunu kurmayı başardı.

Büyük Bulgar Hanlığı Dalları

Belirli bir zaman sonra dört farklı dala ayrılması ile dikkatleri üzerine çekmiştir. Bu dallar ise;

1. Kubrat a ait büyük olan oğlu ile Hazarların hükümdarlığı altına girerek yaşamaya razı olan ekiptir. Bunlar Hazarlara katılmıştır. Hazarların egemenliği altında yaşaması ile dikkatleri çeken Ön Bulgarlara ise bir yandan da Kara Ön Bulgarlar ismi veriliyor.
2. Halkın en önemli bölümlerinden olan kısmın kuzeye göç etmesinin ardından İdil Bulgarlarına ait olan devleti kurdular. Kuzey kısımlarına kadar göç ederek yer alan kısma ise Ak Ön Bulgarlar ismi verilir. Bunlar şuan günümüzde hala yerini koruyan Çavuş ulusu ile bir meydana getirilmiştir. Zira Çavuşlu olan kesim de kendilerine Bulgarlar diyor.
3. Asparuh emirleri altında yer alması ile bilinen ve daha çok güney batı bölümlerine göç etmesi ile bilinen bölümdür. 681 yılı içerisinde Tuna Ön Bulgar kısımları ise kendilerine ait olan Birinci Bulgar İmparatorluğu kurması ile dikkatleri çekiyor. Günümüzde yer alan Bulgaristan sınırları ise işte o zaman atılmaya başlanmıştır.
4. Diğer ve son grubun kısmı ise Avarlara katılması ile daha çok batıya geçmeleri ile oluşmuştur. Orta Avrupa kısımlarına kadar göç etmeleri de bilinen bir gerçektir.