Büyük Hun İmparatorluğu

Büyük hun imparatorluğu, tarihteki ilk varlığını M.Ö. 220’li yıllarda göstermiş ve Asya hun imparatorluğu olarak da bilinen Türk devletidir.

Bilinen ilk imparator olarak Teoman kabul edilse de en parlak dönemini, Çin tarafından büyük imparator olarak lakap almış Mete Han döneminde yaşamıştır. Mete han döneminde en parlak dönemini yaşayan imparatorluğun akınları, Çinlilerin Çin Seddini inşa etmesine neden olmuştur.

Günümüzde Çin seddi halen dünya harikası olarak kabul edilmektedir ve Ming hanedanlığı döneminde yapılan yenileme ve tadilatlar sonucunda halen ayakta kalmayı başarmıştır. Mete hanın işgal hareketlerinin sebebi olarak, ipek yoluna hâkim olma isteği tarihe not düşülmüştür

Büyük Hun İmparatorluğunda Kültür

Çin’i işgal etmesine rağmen topraklarına katmayan Mete hanın, kendine has bir kültürel yapısı olan büyük hun imparatorluğu dokusunu kaybetmesin ve kalabalık Çin halkı nedeni ile asimile olmasın diye, Çin’i topraklarına katmadığı bilinmektedir.

Eski Türk kültürü etkisi göstermelerinin yanı sıra, Çin’in ahlaki ve dini anlayışlarına tamamen ters oldukları da bilinmektedir. Harem kültürü olmakla birlikte, Çinlilerin bunu ahlaki olarak onaylamadıkları da kayıtlar arasında yer almaktadır.

Harem kültüründe, baştaki yönetici öldüğünde annesi hariç haremde bulunan tüm kadınların oğluna devredildiği de bilinmektedir. Hunların kendilerine ait belgelerinin olmadığı bilinmekle beraber, bilgi edinilebilmesi için Çin kültürünün yazılı kaynaklarından faydalanılmaktadır.

Eski hun giysilerinde, arkeolojik kazılar ve araştırmalar sonucunda Türk kültürü öğelerine rastlanmıştır.

Din ve Devlet Yönetimi

Bilinen üzere, büyük hun imparatorluğu bünyesinde 2 adet din bulunmaktadır. Bu dinler Şamanizm ve Tengricilik olarak ayrılmakla beraber, yılda 3 defa büyük ayinler düzenlemekte olduğu kaydedilmiştir.

Devlet yönetimi babadan oğula geçecek şekilde ayarlanmış olup, başa geçen kişiye Tanhu denilmektedir. Ka-tun olarak bilinen hükümdar eşinin yönetimde söz sahibi olduğu da bilinmektedir. Aynı zamanda ülkenin doğu, batı ve merkez olarak miras kaldığı da kaynaklar arasında belirtilmektedir.

Yönetim ile ilgili bilinen bir diğer olgu ise, hükümdarlığın tanrıdan geldiğine dair olan inanç olmakla birlikte, tüm halkın, hükümdarın huzuru ve dirliği sağlamakla görevli olan tanrının elçisi olduğuna inandığı bilinmektedir.

Büyük Hun İmparatorluğunda Ordu İşleyişi

Ordusunun temeli atlı askerlere dayanan büyük hun imparatorluğu, aynı zamanda ordu konusunda, tümen yani onluk sistemi kullanmıştır.

Ok ve yayı esas alan savaş sisteminde, kargı ve kılıç kullanılmasının yanı sıra, ordunun ücretsiz olduğu da bilinmektedir. Ordu millet anlayışının benimsenmiş olmasından dolayı hem kadın hem de erkek vatandaşların asker olarak sayıldıkları da bilinmektedir.

Sahte geri çekilme ya da turan gibi savaş taktiklerinin kullanılmasının yanı sıra düzenli ordu olması ile kayıtlara geçmiştir.

Büyük Hun İmparatorluğu’nun Hakimiyet Sınırları

Bilinen ilk imparatorun Teoman olan büyük hun imparatorluğu, kuruluşunu Sayan-Altay bölgesinde yapmış ve daha sonrasında genişleme göstermiştir.

Milattan önce 1500’lü yıllarda sınırlarını genişlettikleri bilinmektedir. Sınırların Sayan ve Altay dağlarının yanı sıra Tanrı dağlarına ve batıda Urallara kadar ulaştığı kaydedilmiştir. Bunun yanı sıra güney sınırlarının Balkaş gölüne dek vardığı bilinmektedir.

Güney batıda Aral gölünü ve Hazar denizini egemenlik altına almalarının aynı sıra kuzey batı bozkırlarını da sınırlarına dahil eden hun imparatorluğunun, Mete Han döneminde sınırlarını Çin’e dayandırdığı bilinmektedir.

Bilinen ilk imparatorun Teoman olması sebebi ile, kuruluşu Teoman döneminden itibaren kabul edilmekle birlikte, imparatorluğun büyümesi ve yayılması Mete Han döneminde olmuştur. İpek yolunun hakimiyeti ve Çin’in vergiye bağlanması, akabinde Çin seddinin inşa edilmesi gibi durumlar, Mete Han isminin en büyük hun imparatoru olarak tarih sayfalarına yazılmasını sağlamıştır.