Büyük Selçuklu İmparatorluğu

Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Türk- İran geleneğine sadık Sunni Müslüman devletidir. Osmanlı devletinin de kurulmasına da yardım etmiştir. Anadolu’ya kadar Türkleri getiren Büyük Selçuklu İmparatorluğu zamanında yıkılsa bile ondan sonra gelen tüm. Selçuk Bey’in ismini alan Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Anadolu’da uzun yıllarca hüküm sürmeyi başardı. Çok yavaş büyümesine rağmen uzun yıllarca kalıcı ve güçlü devlet olarak Anadolu’da bilinmektedir.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu Kuruluşu

Büyük Selçuklu İmparatorluğu, 1038 tarihinde kurulan en büyük Türk Müslüman devletidir. Oğuz boylarından olan Kınıklar, Asya’da kurulan Türk Birliği’nde yer almış, Göktürklerin yıkılmasının ardından batıya göç etmek zorundadırlar. Burada Güney hazar bölgesini kendilerine yurt bellemişlerdir. Burada Büyük Selçuklu İmparatorluğunun ilk adımları atılmıştır.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu Kurucusu

Göktürklerin yıkılışının ardından batıya göç eden Kınıklar, Hazar bölgesine yerleşmiştir. 1037 tarihinde Tuğrul Bey tarafından kuruldu.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu Başkenti

Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun başkenti hüküm sürdüğü yıllarca değişiklik göstermiş üç tane başkenti olmuştur. Bunlar Nişabur, Rey ve İsfahan’dır. Ancak Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun sınırları öyle çok genişlemiştir ki doğu batı başkenti olarak iki tane daha başkenti olması gerekmiştir. Batı başkenti Hamedan, Doğu başkenti Merv’dir.

Selçuklu Dönemi

Selçuk Bey, genç yaşta Oğuz hanının komutanlığını yapmıştır. Selçuk Bey’in asıl amacı Oğuz beyliğini yönetmektir. 900 tarihinde Oğuzlar çeşitli tehditlerle tek başına mücadele vermekteydi. 950 tarihinde dış tehditler iyice artmış Oğuz hanının yaşı gittikçe ilerlemiş ve varislerinin vasfı yetersiz görüldüğünden Selçuk Bey nihai amacına ulaşmak için fırsatı yakalamıştı. Oğuz komutası Selçuk Bey’de olsa da idari saltanatı ele geçirmek için strateji gerekliydi.

Selçuk Bey’in politik bilgi eksikliğinden bir türlü saltanatın başına geçemedik. Selçuk Bey Kınık boyu ile birlikte Cend şehrine sürgün edildi.

Sürgün edildiği yerde Selçuk Bey, Cend şehrinde hakimiyeti eline almıştır. Burada İslam’la ilk tanışmaları gerçekleşmiş ve Müslüman olmuşlardır. Oğuz hanı artık buradan vergi alamayacaklarını Oğuz hanına bildirmelerini söylemiştir. Bu isyan aynı zamanda bağımsızlık sinyaliydi. Selçuk Bey ömrü başarılarla geçmiş olan ve 109 yaşında vefat etmiş bir savaşçı, aynı zamanda ülkenin adını verilmesine şeref olmuş kişidir.

Arslan Bey Dönemi

Selçuk Bey, başarılar ile dolu ömrünün sonunda 1009 tarihinde gözlerini hayata son kez yummuştur.

Selçuk Bey’in oğlu olan Arslan Bey, babasının mirasını iyice göklere çekecek Büyük Selçuklu İmparatorluğu yolunda emin adımlarla gidecektir. Babası hayattayken idari kısımda küçük görevler almaya başlamıştır.

992 tarihinde Samani’nin yanında bulunarak Karahanlı devletini bozguna uğratmışlardır. Bu zaferle dolu savaş için Buhara- Semerkand ortasında bulunan Nuh Köyü burayı Selçuklular yurt bellemiştir. Karahanlılar Samani’yi yıkınca bu bölgelerde söz hakkı Selçuklular için doğmuştur. Arslan Bey ile Karahanlılar’ın yine yolu kesişmiştir ve savaşmaya başlanmıştır. Karahanlıları yine bozguna uğratan Arslan Bey, Karahanlıları bölgelerinden uzak tutmayı başardı. Sol yabgu hükümdarlığında olan Karahanlılar’ın bu sefer hedefi Selçuklulardır ve Arslan Bey’in üzerine gelmiştir. Bu savaştan da bozgun ile ayrılan Karahanlılar, Selçuklunun gücünü adeta dayak yiyerek anlamıştır. Karahanlılar iç karışıklık ve saltanat mücadelesine kağılmıştı. 1012 tarihinde hükümdar ilek Nasr’ın vefat etmesiyle varislerden olan Ali Tigin, Arslan Bey’den yardım istemiş ve bu yardımı geri çevirmeyen Arslan Bey diğer varislerle savaşarak Buhara kentini aldılar. Buhara şehri artık Selçuklunun elindeydi.

Arslan Bey’in bu emin adımlarla ilerleyişi Karahanlılar başta olmak üzere Gazneliler’de ürkmeye başladı. Karahanlı hükümdar olan Yusuf Kadir Han, Gazne hükümdarı ile iş birliği yaptılar. Gazneli hükümdar savaşmak yerine hileye başvurdu ve Arslan Bey’i bir ziyafete çağırdı. Arslan Bey, bu ziyarete oğlu Kutalmış ile gelmiştir ve burada hapse atılarak hükümdar tarafından 1025 tarihinde kılıçtan geçirilmiştir.

Arslan Bey’in haince öldürülmesinin ardından Kınık boyu lidersiz kalmıştır ve dağılmaya başlamıştır. Yaşadıkları yerin beyliklerin hükümlerinin altına girdiler. Arslan Bey’in oğlu Kutalmış’da Gazneli hükümdarın elinde olup başka varisi olmadığından bu boya kimse liderlik edemiyordu. Tuğrul Çağrı Bey, Kınık Boyu ve Büyük Selçuklu İmparatorunun oluşmasında rol oynamıştır.

Büyük Selçuklu İmparatoru Bayrağı

Büyük Selçuklu İmparatoru bayrağı, Çift başlı kartal figürü devletin gücünü temsil etmektedir. Ok ve yay ise savaştaki gücünü ve ruhunu yansıtmaktadır.

Büyük Selçuklu İmparatorluğunun Bulunduğu Konum

Büyük Selçuklu İmparatorluğu, gücünün yerinde olduğu zamanlarda, Hindikuşu dağından, Orta Asya Bafra Körfezi’ne sınırları ulaşmaktadır.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu Geçim Kaynakları

Geçimlerini diğer Türk boyları gibi hayvancılıkla sağlıyordu. Büyük Selçuklu İmparatorluğu göçebe topluluklardan toprak vergisi alıyordu. Yerleşik toplumlar ise çiftçilik ve ticaret gibi o dönemlerin gerektirdiği işi yapıyorlardı.

Eğitim, Bilim ve Sanat

Büyük Selçuklular, kendilerinden önce bulunan medreselere saygı gösterip orada öğrenim görmeye devam ettiler. Vezirler tarafından da yeni medreseler İnşa edildi.

Medreselerde sadece din değil birçok ders veriliyordu. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Arapça’ı din ve bilim dili olarak, Farsçayı edebiyat ve devlet dili, Türkçeyi ise orduda kullanmaya özen göstermişlerdir.

Büyük Selçuklu İmparatorluğunda ve Ordu

Haraci olarak olan topraklar doğrudan devletin kasasına giriyordu.

Alparslan dönemine kadar Türkmenlerden oluşan ordu Nizamülmülk tarafından yeniden düzenlenmiştir. Şehrin güvenliğini sağlamak amacıyla birlikler oluşturuldu. Bu askerler gulam olarak tanımlanmaktadır. Bunların görevi Büyük Selçuklu İmparatorluğu içinde yer alan devlet adamlarını korumaktır.

Büyük Selçuklu İmparatorluğunun Savaşları

Birçok savaşta zaferlerle ayrılan Büyük Selçuklu İmparatorluğu en önemli savaşlarından bir tanesi Malazgirt ‘tir. Bu savaşlarla birlikte Türklerin Anadolu topraklarına yerleşip orada göçebe hayatından kurtulup günümüze kadar kalmakta olacaktır. Başka savaşlar ise şunlardır:

1-) Irak Selçukluları

2-) Kırman Selçukluları

3-) Dandanakan Savaşı

4-) Anadolu Selçukluları

Bu savaşlar Büyük Selçuklu İmparatorluğunun en önemli savaşlarıdır.