Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun Güçlenme ve Gelişme Zamanları

Oğuz türklerine Kınık boyu civarında kurulmuş olan bir imparatorluktur. Bayrağı ve arması bulunan bu imparatorluk başkenti 1037 ile 1043 yılları arasında Nişabur, 1043 ile 1051 yılları arasında Rey, 1051 ile 1118 yılları arasında İsfahan, 1118 ile 1194 yılları arasında Hamedan, 1118 ile 1153 yılları arasında Mervdir.  Hükümeti monarşi yöntemle idame ettirmişlerdir. 1037 ile 1063 yılları arasında bir Tuğrul, 1174 ile 1194 yılları arasında III.Tuğrul görev almıştır.

1037 yılında kurulmuştur, yüz ölçümü 3,900,000 kilometre karedir. Tuğrul Bey tarafından kurulan bir devlet olan Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tuğrul Bey yetiştiren dedesi Oğuz yabgu Devleti’nde iyi bir konumda bulunmasıyla bilinen Selçuk Bey ismini yöneten makama hem de imparatorluk ismine vermiştir.

Ayrıca devletin kurulmasından ardından İslam dünyası kendi haritasını birleştirilmiş olduğu ve Haçlı Seferleri’nin Birincisinde ve ikincisinde oldukça önemli bir görev üstlendi. Türk İran kültüründe önemli bir gelişme yaşandı İran kültürünü Anadolu’ya tanıtma konusunda önemli gelişmeler meydana geldi. Ele geçirilen Toprak parçalarını devlet otoritesini pozitif yönde artırma çabaları ve siyasi olarak ülkenin Kuzey batısına konarak buralarda Türkleştirme zamanları yaşandı.

 Kuruluşu

Selçuk Bey adını imparatorluğa vermesiyle bilinen bir kişi olup en eski atası Dukak’tır. Oğuz yapılarının Karahanlılar abi Hazar kanuna ilişkili oldukları düşünülür. Oğuzlar bazen iyi bir savaş içerisinde Bazen ise ittifak halinde bulunurlar. Bazen onlara paralı şekilde asker olarak görev almışlardır. Selçuk Bey evlatlarına Musa, Mikail, Yusuf, İsrail gibi isimler vermiş olması sebebiyle hazarlara bağlı olduğu ve Musevi oldu düşünür.

Kıpçak boy Birliği Moğolistan’dan çıkarılması sonucunda dağılmıştır. Oğuzlar Türk boylarının  bir araya gelmesi sebebiyle  ciddi baskılar görmüşlerdir. Bu olay hakimiyetini  etkilemeye  başladığı görülür. Başka bir bilgiye göre  Selçuk Bey yönetim Savaşı’nda girmiş oldu Yabgu ile başarılı değildi. Ve Selçuk Bey boyu Maveraünnehir kısmına göç etmeye başlamışlar. Yabgu ya ilişkili olarak Cende yerleştiler bu bölge ise Samaniler kısmında sıkı bir biçimde İslam uygulanmıştı.

Selçuk Bey’den ailesi ile beraber dinsel olarak İslamiyet’e benimsediler. İslamiyet’in benimsenmesinin sonrasında etrafındakilerle beraber özellikle silahı olan Oğullar onun önderliği altında bir araya geldiler.

Amanilleri ve Karahanlılara savaşlarda Er vererek bunun karşılığında büyük otlaklar kazanmıştır. Samaniler devletinin yönetiminde söz sahibi haline gelmiştir. Samani devletinin yıkılmasının ardından Müslüman halkı ile beraber Selçuk Bey Horasan’a göç etmiştir. 1009 da ölümünün ardından güneye iniş yapmışlardır. Gaznelileri ve Karahanlılara Selçuk Bey’in evladı olan Arslan Bey endişelendirirmiş kadar iyi büyümüşlerdir.

Gazneliler Arslan Bey tutuklamış ve 1032 de ölmüştür. Selçuk Bey’in torunları olan Çağrı Bey ve Tuğrul Bey Tuğrul Bey bağımsızlıklarını ilan etme de Savaş vermişlerdir. Selçukluların devlet düzenine girmesi bu zaman diliminde gerçekleşmiştir. İlk yöneticisi ise Tuğrul Beydir. 1035 Gazneli ordusunu yenmiş ve Horasan’ın ilerisine doğru ilerlemişlerdir. 1037 de Türkmenistan’da yer alan kendini işgal edip 2 gez Gazneli ordusunu yenilgiye uğratmışlardır. Bağımsızlıklarına Nişabur kentinde ilan etmiş ve Tuğrul Bey Sultan olarak hükümdar ilan edilmiştir.

Büyük Selçuklunun Yapısı

Büyük Selçuklu Devleti bu şekilde kurulmuştur. Devlet yapısı ve yönetimi devletini örgüt yapısı diğer İslam devletlerine benzerlik kazanmıştır. Türk devlet geleneğinin de oldukça büyük etkisi bulunuyordu. Büyük Selçuklu Devleti eski Türk gelenekleri barındırdı. Bir gelenek olan ülke toprakları hanedanın ortak malıdır olarak belirlenmişti. Daha sonra Büyük Selçuklu toprakları yerine eyaletlere bırakmıştı. Devlet yönetimi hanedanın erkek bireylerindeydi. Tuğrul Bey’den Oğuz kültürüne göre boy başkanı bulunuyordu. İslam dinini kabulünden sonra İslam devletlerindeki geleneklerine uyarak Sultan unvanı ile anılmaya başlandılar.

Kirman Selçuklularına Suriye Selçukluları ile Irak Selçuklularda katılmıştır. Yeni göçebe olarak gelen Oğuz Boyları Selçuklu topraklarındaki iç düzeni karışıklığa uğrattılar. Bu zaman dilimde Harzemşahlar Büyük Selçuklu alanlarının bir kısmını ele geçirdiler.

1175 de Selçuk Kirman Selçukluları Harzemşahlar ve Oğuzlar tarafından yıkılmıştır. 1194 tarihinde ise Irak Selçukluları Harzemşahlar ve Oğuzlar tarafından yine yıkıma uğramıştır. Başkenti ikamet eden Sultan devletin egemenliğini elinde bulunduruyordu. Bütün toprak dağılımları devletin başındaki kişi de bulunuyordu. Sultan Ayrıca yargı kurallarına da önemli bir etkisi bulunuyordu. Hükümdarın danışmanı pozisyonundaki kişiler yönetimde oldukça önemliydi. Nizamülmülk Alparslan zamanında görevde olan ve İslam geleneğine göre Vezir unvanını almıştır.

Ayrıca devlet yönetiminde temel değişiklikleri yapmıştır. Ayrıca devlet yönetimi ile ilgili bilgileri Siyasetname ismin ne bir kitabı bulunur ve bu kitapta bahsetmiştir.