Gazne Devleti

Gazne Devleti, aslen İranlı olan bir devletin egemenliği altında yer alan Türklerin kurmuş olduğu bir devlettir. 968 senesinde oluşturulmuş bu devlet toplamda 225 sene Asya’da hükümdarlıklarını sürdürmüştür. Selçuklu ve Karahanlılar ile sınır olmuşlar, 1187 yılında Gurlu Devleti tarafından dağıtılmışlardır.

Gazne Devleti’nin Kuruluşu

Bu devlet aslında Hindistan topraklarında yaşam süren ve İranlı olan Samaniler topluluğu ile birlikte oluşturulmuştur. Hindistan’ın kuzeyinde kurulan bu devlet Samanilerin egemenliğinde olan bir devlet olmuştur. Abbasilerin gelmesinin ardından anlaşamamış ve mücadele vermemek için topraklardan ayrılmışlardır. Samaniler yeni geldikleri topraklarda oldukça mücadele vermiş ve 200000 kişiyi İslamiyet inancına çağırmayı başarmıştır. Samaniler bu inançlarla birlikte bölgeye egemen hale gelmişlerdir. Türkler Samanilere katılmış ve Samaniler oldukça iyi bir devlet haline gelmiştir. Batıda oluşturdukları alan içerisinde bir hakka sahip olmuş ve kendisini tanıtmıştır. 900’lü senelerde yükseliş döneminde olmuş ve oldukça söz hakkına sahip bir devlet olmuştur. Ancak 50 yılın sonunda devlet içerisinde anlaşmazlıklar meydana gelmiştir. Gazne Devleti oluşmadan önceki devletin içerisinde birçok entrika olmuş ve devlet toplanamaz hale gelmiştir. Hintli olan ve küçük bir alana hakimiyet kuran topluluk bu entrikadan faydalanmış ve devletin üstüne gitmiştir. Gazne Devleti Hintlilerin adımları ile oluşturulmuştur.

Alptegin Dönemi

Küçük bir alana sahip olsalar bile özgürlükleri olan bir devlet olmuşlardır. Bu zamanlarda tam olarak devlet adını alacak kadar ilerleyememişlerdir ancak derebeylik büyüklüğünde olmuştur. Yeni oluşturulan Gazne Devleti zamanla Türkleri bünyesine çekerek büyümüş ve devlet haline gelmiştir. İyice güç kazanmış olan bu devlet ilk başlarda herhangi bir savaşa girmemiştir. Kendi hallerinde oldukları için daha rahat büyümüştür. Alptegin 962 yılında bu devleti kurmuş ve 963 yılında yaşamını yitirmiştir.

Ebu İshak İbrahim Dönemi

Ebu İshak, Alptegin’in varisi olarak yer almıştır ve babasından sonra hemen tahta oturmuştur. Alptegin ölür ölmez Gazne ilindeki egemenliğini kaybetmiş olan devlet, Samani Devleti’nden destek istemiştir. Samanilerin yardımı ile tekrar Gazne’yi geri almış ve Samaniler ile birlikte bir yol izlemişlerdir.

Bilge Tegin Dönemi

Abu İshak birçok sağlık sıkıntıları yaşamış ve bunların sonucunda, tahta geçmesinin üçüncü yılında yaşama veda etmiştir. Henüz bir varis bulunamadığı için, ülkenin komutanı Gazne Devleti’nin başına geçirilmiştir. Kırgız ve Karahanlılar, Gazne’nin sınırları içerisinde yer almıştır. Ancak bu süreç içerisinde hala tam olarak devlet olunamamış, henüz bir saltanat kurulmamıştır. Ayrıca devletin yönetimi tek elde olmuş ve diğer işlerle ilgilenen kurumlar kurulmamıştır. Askeri yeteneklerini kullanan Bilge Tegin, devlet topraklarında oldukça büyümeler yaşanmasını sağlamıştır. 9 yıl topraklarda hükümdarlık yapmış ve 975 yılında bir savaş esnasında yaşamını yitirmiştir. Piri Tegin kendisinden sonra hükümdar olarak seçilmiştir, ancak 2 sene sonunda başarısız olunca tahttan indirilmiştir.

Sebük Tegin Dönemi

Sebük Tegin yine komutanlar arasından seçilmiş bir hükümdardır. Ancak Gazne Devleti yükseliş dönemine bu hükümdar ile girmiştir. Bu hükümdar 20 seneden daha fazla bir zaman tahtta kalmış ve kendi saltanatını oluşturmuştur. Bu sayede devlet haline gelmiş ve Samani Devleti’nden ayrılmaya başlanmıştır. Tahta ilk geçtiği andan beri çeşitli seferler düzenlemiş ve sürekli devlet topraklarını genişletmiştir. Bu adımları sayesinde Hint Hükümdarlıklarının hepsinin üstesinden gelmiştir. Peşaver’e adım atmış ve bu bölgeye Müslümanlığı yaymıştır. Bu bölge, Gazne Devleti sayesinde İslamiyet ile tanışmıştır. Gazneliler o dönem içerisinde Pakistan’a kadar uzanan geniş alana sahip olmuşlardır. Saltanat ailesi sayesinde ülkenin yönetimi kolaylaşmıştır. Valiler atanmış ve ticarethaneler kurulmuştur. Bu sayede Gazne Devleti ticaret ile de kendisine bir gelir kaynağı oluşturmuştur. Sebük Tegin öyle güçlü bir devlet bırakmıştır ki etkisi 200 yıl boyunca devam etmiştir. 997 yılında hastalıktan dolayı yaşamını yitirmiştir. Vasiyetinde yer alana göre küçük varisin tahta geçmesini istemiştir, ancak büyük varisi hükümdarlığı zorla almıştır.

Gazneli Mahmut Dönemi

Gazneli Mahmut, Gazne Devleti’nin en kudretli ve akıllı yöneticisi olarak tarihe yazılmıştır. 970 yılında dünyaya gelmiş ve 27 yaşında iken tahta oturmuştur. Sultan mahlasını alan ilk hükümdar olarak bilinir ve Gazneli ön adı da oldukça fazla kullanılmıştır. Sanata ve bilime karşı hayranlık beslemiş, devlet içerisinde bu kişileri sürekli desteklemiştir. Abbasilere ulak göndermiş ve kendi adına yazıtlar söyletmiştir. Bu davranışı üzerinde kendisine birçok hediyeler gelmiştir, kibarlığı ve zekası ile burada ön plana çıkmıştır. Hediyelerin üzerine her sene oraya seferlere gitmiş ve Müslümanlığı yaymıştır, ayrıca orayı korumak için kendi ordusu ile de mücadele vermiştir. Tahtta olduğu süre boyunca kendi oturduğu yerden çok seferlerde yer almıştır. Sürekli başarıları ile ünlenmiş ve devleti kalkındırma politikaları uygulamıştır. Savaş taktiklerini uyguladığı zaman içerisinde hedefi Müslüman kişilerin sayısını çoğaltmak olmuştur. 1030 yılında sağlık sorunları nedeni ile hayata gözlerini kapamıştır.

Mesud Dönemi

Gazneli Mahmut’un varislerinden birisidir ve ordunun isteği üzerinde tahta geçirilmiştir. Gazne Devleti hükümdarlığında bulunduğu süre boyunca, babası gibi sürekli ilerleyen bir hükümdar yolu izlemeye çalışmıştır. 1040 yılında Dandanakan Savaşı yapmış ve yenilgiye uğramıştır, bu yenilgi sonucunda Lahora ikamet etmiştir. Savaşları kaybeden ve istenildiği sonucu veremeyen Mesud ordu tarafından tutuklanmış ve hapse atılmıştır. Burada Ahmet isimli yeğeni tarafından yakalanarak canına kast edilmiştir. 1041 yılında yaşamını yitirmiştir.

Gazne Devleti ve Yıkılışı

Mesud’un öldürülüşünün ardından Gazne Devleti gerilemeye başlamıştır. Muhammed tahta geçmiş ve birçok sefer düzenlemeye başlamıştır. Her ne kadar başarılı olmayı istese de bunu elde edememiş ve devlet kalkınamamıştır. Saldırılara uğrayan devletin ordusu da gitgide gücünü kaybetmeye başlamış ve daha direnemez hale gelmiştir. 2. Mesud hükümdarlığa gelmiş ancak yönetim konusunda başarısız olduğu için azledilmiştir. Gazne Devleti 1049 yılından itibaren üç yıl boyunca sürekli yönetim değişikliği yapmış ve iyi bir hükümdar bulamamıştır.

Ferruhzah 1052 yılında devletin başına getirilmiş ve Selçuklulara başkaldırmıştır. Ancak tahtta çok kalamamış ve yedi yılın sonunda yaşamını yitirmiştir. İbrahim yönetimi elinde tutmak ve kontrolü almak için karşı devlet ile bir evlilik gerçekleştirmiştir. Bu süre zarfı güzel geçmiş ve İbrahim daha çok toprak üzerinde hakimiyet kurabilmiştir. Ancak İbrahim’in vefatından sonra tahta çıkan kimse devlet yönetimini kontrol edememiştir. Bu nedenle Selçuklu Devleti gelmiş ve Gazne Devleti üzerinde egemenlik kurmaya çalışmıştır. 1187 senesinde ise bu devlet kalıcı olarak yıkılmıştır.