Göktürk Kağanlığı

Göktürk Kağanlığı İlk Göktürk devletinin yıkılması sonucunda oluşan 2. Göktürk devletidir. Çin egemenliğinden kurtulmuş Türk hükümdarlar tarafından kurulmuştur.

1.Göktürk Devleti

Orta çağda göçebe şekilde yaşayan Türk milletidir. Daha sonra Bumin Kağan, Göktürk hanedanlığını kurdu. Göktürk devleti, Türk milletinin kültürün, coğrafyasını, geleneğini ve değerlerini şekillendirecek en büyük etken oldu. Günümüzdeki Türk devletlerinin hayatına devam etmesini sağlayan bir adım attılar.

Orta Asya’da yaşayan Türk devlerinin arasında ilk kez göçebe hayatı benimseyen Göktürkler olmuştur. Türk milletini uluslararası platforma taşıyan devlet olmuştur. Göktürk devleti, Türk milletleri arasında en çok bilinen devlettir. İlk Türk devleti olmasından ziyade Türklerin, en eski yapıtları Orhun Kitableri’de Göktürler zamanında yazılmıştır. Orhun Kitabeleri’ne göre Ökük ve Türük kelimesi Göktürk manasına gelmektedir. O dönemde yaşayan birisi için devletin adı Ökük devletidir.

1.Göktürk devletinde oluşan doğu batı ayrımı ülkenin sonunu getirmiştir. Çin’in yıkıcı faaliyetlerine karşı strateji yürütülememesi ülkenin sonunu hazırlamıştır. Tagu Kağan Türklerin gelenek ve kültüründe olmayan bir dini insanlara dayatması ülke içinde otoriteyi zayıflatmıştır. Yıkılma süreci bu şekilde gerçekleşmiş Çin kontrolü ele almıştır.

2. Göktürk Kağanlığı

Çin egemenliği altında 50 yıl boyunca yaşamış olan Türkler, her zaman örgütlenmek için plan yaparlardı. Türklerin komuta kademesinde olan kişiler Çinliler tarafından önemsenirdi. Bu komuta kademesinde bulunan bir kişi Türk kağanlarının son oğlu Kutlug Kağandı.  Kutlug ve birkaç komutan 680 yılında Çin Seddi’nin dışındaki Yin-Şan dağlarına kaçmayı başardı. Kaçma haberleri tüm Çin’de duyuluna onun izinden birçok Türk geldi. Kaçanlar Yin-Şan dağlarında bulunamamış ve sayıları artmıştı.

2. Göktürk Devletinin Kuruluşu

Devlet adamı ve asker olan Tonyukuk fırsat buldukça Kutlug  Kağana Türk devletinin kurulması gerektiğini söylerdi. Türklerin Çin’e karşı yaptığı saldırılar sonucunda Çin çok zayıflar ve Türklerin hepsi serbest kalır. Bunun üzerine Kutlug Kağan 2. Göktürk Devletini kurma kararı alır.  Kutlug Kağana halkı toplayan manasına gelen İltiriş ünvanı halk tarafından verilir. Orhun yazıtlarında 2. Göktürk Devletinin kuruluşu kaydedilmiştir. İlteriş Kutlug Kağan, akıllı stratejiler yürüterek Çin tarafından esir tutulan Tonyukuk’u esaretten kurtarır.

Göktürk devletine baş kaldrımış olan Oğuzlar’dan intikam alınması gerekmektedir. Tonyukuk görevine eline alır almaz, Oğuzlara karşı bir ordu toplar. Göktürk Devleti ve Oğuzlar arasında başlayan savaşı Tonyukuk komutasındaki Göktürk Devleti kazanır. Oğuzlar, Göktürk Devleti çatısı altına girmeye başlar.  Bu  haber tüm bölgede duyulmaya başlar ve tüm Türk boyları Göktürk Devleti çatısı altına girmeye karar verir. Diğer Türklerin bağımsızlığı kazanmak için Çin, Türgişler ve Oğuzlarla birçok savaş yapmıştır. Türgişlerle yapılan son muharebede Kutlug Kağan vefat etmiştir.  İlteriş’in vefatının ardında oğullarının yaşı küçük olduğu için kardeşi Kapgan yönetimi devr alır. Kapgan döneminde Göktürk devleti çok güçlenmiş ve birçok Türk boyunu daha çatısı altına toplamayı başarabilmiştir. Bölgedeki en büyük güç Çin’i bile dize getirmeyi başarmıştır.  Kapgan kağan bir sukiast sonucu öldürülmüştür. Kapgan’ın oğlu yerine geçmeye çalışsa da tahtın hakkı İlteriş’in oğullarına geçer. Kül Tigin ve Bilge Kağan tahta geçtikten sonra Kapgan’ın oğullarını öldürtmüştür.

Kül Tigin ve Bilge Kağan babalarının dostu Tonyukuk’un dediklerini ciddiye almış ve Çin ile iyi geçinmeye çalışmıştır.  Kül Tigin ve Bilge Kağan dönemi Göktürk Devletinin en güçlü dönemi olarak görülür. Fakat Kül Tigin Kağanın ölmesinden sonra Bilge Kağan ülkedeki tek yönetici olmuştur.

2. Göktürk Devletinin Bayrağı

Devletin bayrağı gök renginde, yeşil kurt başlı bir bayraktır. Göktürk halkı mavi rengi kutsal olarak görmektedir.  Kurt sembolü ise Türklerin kurtlardan geldiğine inanılırdı. Göktürkler bu iki kutsal sembolü bayraklarında kullanmışlardır.

2.Göktürk Devletinin Yıkılışı

Göktürk Kağanlının yıkılmasının en büyük sebebi Basmış, Uygur ve Karluk arasında yaşanan gerginliktir.  Göktürk devletinde çıkan iç savaşlar nedeniyle ülke parçalanmıştır. Bilge Kağan, en yakın vezirlerinden birisi Mey-Lo-Çue tarafından suikaste uğramıştır. Bilge Kağan içtiği zehir yüzünden 735 yılında vefat etmiştir. Göktürk devletinin içersindeki savaşı Uygurlular kazanmış ve Göktürk devleti yerine Uygur Devletini kurmuşlardır.

2. Göktürk Devletini Yıkan Unsurlar

1. Hükümdarlardan Kül Tigin’in ölmesi.
2. Uygurların iktidar olma çabası.
3. Karlukların isyanları
4. Basmışların iktidar olma çabası.
5. Bilge Kağan’ın veziri tarafından öldürülmesi.