Göktürkler

Orta çağda göçebe şekilde yaşayan Türk milletidir. Daha sonra Bumin Kağan, Göktürk hanedanlığını kurdu. Göktürk devleti, Türk milletinin kültürün, coğrafyasını, geleneğini ve değerlerini şekillendirecek en büyük etken oldu. Günümüzdeki Türk devletlerinin hayatına devam etmesini sağlayan bir adım attılar.

Orta Asya’da yaşayan Türk devlerinin arasında ilk kez göçebe hayatı benimseyen Göktürkler olmuştur. Türk milletini uluslararası platforma taşıyan devlet olmuştur. Göktürk devleti, Türk milletleri arasında en çok bilinen devlettir. İlk Türk devleti olmasından ziyade Türklerin, en eski yapıtları Orhun Kitableri’de Göktürler zamanında yazılmıştır. Orhun Kitabeleri’ne göre Ökük ve Türük kelimesi Göktürk manasına gelmektedir. O dönemde yaşayan birisi için devletin adı Ökük devletidir.

Göktürk Devleti’nin Kültürü

Büyük Hun İmparatorluğunun parçalanmasından sonra Göktürklerin Aşina kabilesinden geldiği anlaşılmıştır.  Aşina kabilesi demir eritmede ve demi üretmede çok ustalaşmıştı. Altay dağları civarında yaşam sürmekteydiler. Aşina kabilesi kendi içinde devletleşmeye başlamış bir topluluktu.

Ülkelerinin başkenti Ötüken’di. Devletin yöneticilerine kağan ismi verilirdi. Kağanların tanrının oğlu ya da tanrının kudreti olarak adlandırıldı. Hanedan ailesine ise Tigin adı verilirdi. Kağanın yakınları oldukları için onlarda kutsal sayılırdı. Göktürk devleti ikiye ayrılmış 2 kağan belirlenmişti. Göktürkler Bumin kağan ve kardeşi İstemi Yabgu tarafından yönetiliyordu. Bumin Kağan ilk hükümdar olduğu için İstemi kağan ona bağlıydı.

Göktürk Devleti’nin Kültür ve Mitolojisi

Göktürkler, yazıyla tanışan ilk Türk devleti olmakla beraber kut anlayışına en önem veren devletti. Kağanlar tanrı tarafından gönderilen rehberler olarak görülüyordu. Göktürk’ün anlamı ise gök mavi yanı kutsal anlamına geliyordu.  İbadetlerini yüksek konumlarda yapmaları gerekiyordu. Günümüzde bazı Türk milletleri kutlamalarını yüksek dağlarda yaparlar. Göktürklerin kurttan soyundan geldiği düşünülür. Kağanın ailesi ise en büyük dişi kurtların devamı olarak nitelendirilir.

Göktürk Halkının Kültürü

Göktürk zamanı Türklerin göçebe hayattan yerleşik hayata geçmesi demektir. Etrafı çitler ve duvarla çevrili şehirler yapılmış ve tarım, hayvancılıkla uğraşılmıştır. Göktürkler keçe, çizme ve hafif elbiseler tercih ederlerdi. Savaş sırasında başlarına bir miğfer giyerlerdi. Genellikle hafif giyindikleri için savaş sırasında hızlı hareket edebilirlerdi.

Göktürk alfabesi sağdan sola doğru 39 harften oluşurdu. Türkçeyi tüm incelikle anlatırdı. Orhon ve Yenisey yazıtlarına bakıldığında Türk kültürünün ne kadar geliştiği görülebiliyor.

Göktürk Devletinin Yıkılışı

Mukan hükümdarlığında Çin iç savaşlarla uğraşıyordu. Çin hükümdarlığı doğu ve batı olarak ayrılmıştı. Mukan stratejileri sayesinde Göktürk devleti bölgede söz sahibi olmaya başladı. İç sorunlarıyla mücadele eden Çin hükümdarları, Mukan’ın işgalinden korunmak için sürekli hediye gönderiyorlardı.

Mukan, Tapo ve İstemi gibi hükümdarların elinde güçlenen Göktürk devleti, yönetimin İşbara Kağan’a geçmesiyle doğu ve batı olarak ikiye ayrıldı.  Çin bu bölünmeden faydalanarak Göktürk Devleti’ni egemenliği altına aldı. Tapo Kağan, Mani dinini  ülkeye sokmaya çalıştı. Hatta bazı bölgelere tapınaklar inşaa ettirdi. Göktürk birliğinin dağılmasına zemin hazırlayan hareket oldu. Çin, Göktürk devletini zamanla yavaş yavaş yıktı.

Göktürk Kağanları

Doğu Kağanları

1. Bumin İl Kağan
2. Kutlug Yabgu
3. Mugan Kağan
4. Bilge Kağan
5. İşbara Kağan
6. İltiriş Kağan

Batı Kağanları

1. İstemi Yabgu
2. İşbara Kağan
3. Tardu Yabgu
4. İşbara İltiriş Kağan