İterbiyum

Yb kimyasal sembolü ile gösterilen, lantanit kategorisinde yer alan elementlerden birisi olan iterbiyum atom numarası 70’tir. Anahtar izotopları 172, 173 ve 174’tür. 20 derece sıcaklıkta katı halde olan ve yumuşak, gümüşi bir metal olan iterbiyum, oksijende yavaşça oksitlenir ve koruyucu bir yüzey tabakası oluşturur. Birçok lantanit elementi ile ortak olarak iterbiyum esas olarak mineral omfazitte bulunur.

İterbiyum Kullanım Alanları

İnsanalar için ciddi ve yüksek dozda olmasa da uzun süreli solunumlarda ve doğrudan maruz kalmada toksin olabilir. İterbiyum hafif toksin olarak kabul edilir ve bileşikleri cilt ve göz tahrişlerine neden olabilir. Metalik iterbiyum tozu kendiliğinden tutuşur ve dumanlar insan sağlığına zararlıdır. Bunun dışında insan vücudunda herhangi biyolojik bir rolü yoktur. Hiçbir besinde ve yiyecekte doğal olarak yer almaz ve doğal olarak iterbiyum eksikliğine bağlı herhangi bir risk teşkil etmez.

Ancak insan için bilinen bir rolü olmayan iterbiyumun çeşitli kullanım alanları vardır. Çoğu elemente göre bu elementin kullanım alanları çok dar ve spesifiktir. İterbiyumun kullanım alanları şunlardır:

• Paslanmak çelik, krom ve benzeri metalleri güçlendirmek, mukavemetlerini arttırmak ve geliştirmek için alaşımlarına eklenir.
• Radyoaktif izotopu (¹⁶⁰Yb) taşınabilir röntgen görüntüleme ekipmanında radyasyon kaynağı olarak kullanılmaktadır ^[5] .
• Ayarlanabilir lazerlerdeki iterbiyum katkılı fiber amplifikatörler işraretleme ve kazıma için kullanılır.
• İterbiyum bileşikleri artık tehlikeli ve kirletici olduğu düşünülen diğer katalizörler yerine giderek artan oranda endüstriyel katalizörler olarak kullanılmaktadır.
• İterbiyumun elektrik direnci fiziksel stresin artmasıyla, sismik stres izlemesi için gerinim ölçerlerde kullanılır.

İterbiyumun Keşfi

İterbiyum, ilk olarak 1878 yılında Cenevre Üniversitesi’ndeki Jean Charles Galissard de Marignac tarafından izole edildi. 1975 yılında ilk keşfinde diğer nadir toprak elementleri içerisinde varlığını gösterdi. 1843 yılında erbiyum ve terbiyum içerisinden çıkarıldı ve daha sonra ayrıştırıldı.

Erbiyum nitratı bileşenlerinden ayrıştırılıncaya (dekompozote) kadar ısıtıldı ve daha sonra kalıntıyı suyla ekstrakte (çözelti içindeki organik maddeyi elde etme) etti ve iki oksit elde etti. Elde edilen kırmızı elemente erbiyum, beyaz ve yeni bir element olduğu düşünülen beyaz elemente iterbiyum adı verildi.

1937’de iterbiyum klorür ve potasyumun birlikte ısıtılmasıyla az miktarda iterbiyum metali yapıldı, ancak saf değildi. İlk saf örnek 1953 yılına kadar elde edilemedi.