Tulyum Elementi

1879 yılında Teodor Cleve tarafından keşfedilen ve ismi eski İskandinav tanrılardan biri olan Thule’dan gelen tulyum elementi, Tm sembolü ile gösterilir, atom numarası 68’dir ve lantanit kategorisindeki üçüncü ve son elementtir. Diğer lantanit kategorisindeki elementlerde olduğu gibi, en bilinen oksit durumu halidler ve diğer bileşenlerde görülen +3’dür ve sulu çözeltide çözünerek su molekülleri ile kompleksler oluşturur.

Saf tulyum metali, havaya maruz kaldığında karartılan parlak, gümüş bir parlaklığa sahiptir. Tulyum elementini doğada saf formda bulunmaz fakat nadiren de olsa toprak minerallerinde az miktarda bulunur. Sıklıkla irityum ve gadolinyum içeren minerallerde bulunur.

Tulyumun Kullanım Alanları

İnsan vücudunda biyolojik bir rolü olmayan tulyum elementi, genellikle tıp alanlarında ve lazerli tedavilerde kullanılır. Özellikle son zamanlarda gelişen teknolojik yeniliklerle birlikte tulyumun kullanım alanları şu şekildedir:

• Lazer: Holmiyum, krom ve gamet grubunun sentetik kimyasalı olan irtiyum alüminyum granat, yüksek verimli aktif bir lazer oluşturur. Bu lazer teknolojisi, genelde askeri teçhizatlar olmak üzere, tıp ve meteoroloji biliminde aktif olarak kullanılır. Tek elementli tulyum katkılı lazerlerin 337 km kadar menzili vardır. Tulyuma bağlı lazerlerin dalga boyu, havada veya suda minimum bozulma derinliği ile dokunun yüzeysel bozulumu için çok etkilidir. Bu tip lazerler, tıp alanında kullanılmak için çok aktiftir.
• X-Işını: Yüksek maliyetine rağmen, taşınabilir X-ışını cihazları, bir radyasyon kaynağı olarak bir nükleer reaktörde bombardımana tutulan elementi kullanmaktadır. Bu radyoaktif kaynaklar, tıbbi ve diş teşhisinde kullanılan aletlerin yanı sıra erişimin mümkün olmadığı mekanik ve elektronik bileşenlerdeki kusurları tespit etmek için kullanılır. Yaklaşık bir yıllık uzun bir ömrü vardır. Bu tür kapsamlı radyasyonlu cihazların kapsamlı korunmaya ihtiyaçları yoktur ve bir bardak kurşun bunun için yeterlidir. Öte yandan tulyum-170, bakteri kaynaklı hastalıklar ve kanser tedavileri için x-ışını kullanılır.
• Manyetik Alanlar: Tülyum itriyuma benzer yüksek sıcaklıklı süper iletkenlerde kullanılır. Tülyum, mikrodalga ekipmanlarında kullanılan seramik manyetik malzemeler olan ferritlerde potansiyel olarak kullanılmaktadır. Tülyum da sıra dışı spektrumu için ark aydınlatmasında, bu durumda diğer elementlerin kapsamadığı yeşil emisyon hatlarında kullanılması nedeniyle skandiyum ile benzerdir.
• Diğer Alanlar: Tülyum ultraviyole ışığa maruz kaldığında mavi renkte floresan bir renk oluşturur. Bu özelliği sayesinde Türk Lirası, Dolar ve Euro gibi banknotlarda sahteciliği önlemek için kullanılır. Tm katkılı kalsiyum sülfatın mavi floresanı radyasyonun görsel olarak izlenmesi için kullanılır.